Ο Αναγνώστης / Κοινωνική ευαισθησία - Ενεργοί πολίτες / Μαρίζα Ντεκάστρο / Απρίλιος 2020

Μέρες που είναι, καλούμαστε οι πολίτες να επιδείξουμε κοινωνική ευαισθησία, να εφαρμόσουμε τα μέτρα που προστατεύουν την κοινότητα και εμάς τους ίδιους.

Οι συγγραφείς παιδικών βιβλίων και οι εκδότες τους συμμετέχουν σ’ αυτή την προσπάθεια από το δικό τους πόστο για να απαλύνουν τον εγκλεισμό προτείνοντας βιβλιοφιλικές παιχνιδιάρικες δραστηριότητες και αναγνώσεις. Όλα τούτα είναι σοβαρά βοηθήματα, για να κρατηθούν τα παιδιά σε καλή ψυχολογική κατάσταση.

Σήμερα θα σχολιάσω ένα εικονογραφημένο παραμύθι γνώσεων το οποίο προσβλέπει στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της κοινωνικής ευαισθησίας και κατ’ επέκταση της ενσυναίσθησης που τόσο την έχουμε όλοι ανάγκη.

Τι ζητούσε μια φορά η αλεπού στη ρεματιά; (εικ. Μιχάλης Kαζάζης, εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2020). Φαγητό γύρευε, μόνο που ήταν άτυχη και πιάστηκε στο δόκανο. Η Μαριλού, η αλεπού, μεταφέρεται αιμορραγώντας στο νοσοκομείο του δάσους. Κινδυνεύει η ζωή της και ο γιατρός ζητάει απελπισμένα αίμα για να της κάνει μετάγγιση. Όλα οι φίλοι της θέλουν να τη βοηθήσουν, αλλά δεν ξέρουν πώς. Ο Μπούφος, γιατρός, προτείνει να οργανώσουν στο δάσος εθελοντική αιμοδοσία και δώσουν αίμα από το δικό τους. Ωστόσο τα ζωάκια, και μαζί τους οι μικροί αναγνώστες, έχουν πολλές απορίες οι οποίες πηγάζουν από τον φόβο και φυσικά την άγνοια: Πονάει όταν σου παίρνουν αίμα; Κι αν δίνοντας εγώ, δεν θα έχω πια αρκετό αίμα; Κάπου θα πουλάνε αίμα… Γιατί δεν πάει κάποιος να αγοράσει;

Σ’ αυτό το παραμύθι ο Κώστας Μάγος λύνει τις λογικές απορίες των μικρών παιδιών, απομυθοποιεί τη σύριγγα και το τσίμπημα της βελόνας και στέκεται στη σημασία αυτής της προσφοράς που σώζει ζωές.

Η ιδέα του να στήσει κάποιος ένα παραμύθι για να ενημερώσει τα παιδιά για κάποιο θέμα που τους είναι ανοίκειο είναι κλασική, ιδιαίτερα όταν οι «ήρωες»- τα ζώα του δάσους στο συγκεκριμένο- είναι φιλικοί προς τα παιδιά.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πώς κάθε θέμα (κοινωνικό ή άλλο) είναι διαχειρίσιμο από τους συγγραφείς των παιδικών βιβλίων. Άλλωστε οι μυθοπλαστικοί τρόποι και οι ιδέες δεν λείπουν.

Πιστεύω πως με όχημα το βιβλίο του Κώστα Μάγου μας δίνεται η ευκαιρία να θίξουμε ακόμα ένα ζήτημα που σχετίζεται με τη θεματολογία ορισμένων βιβλίων και τη γραμμή που υποστηρίζουν συγκεκριμένοι εκδότες: τις διαφορετικές διαδρομές που ακολουθούνται για να φτιαχτούν εκπαιδευτικά βιβλία, ακόμα και εκπαιδευτικά παραμύθια για μικρά παιδιά σαν κι αυτό. Να μη σταθούμε αποκλειστικά στο πώς και πόσο επιτυχημένα παρουσιάζει σ’ αυτό ο συγγραφέας στους αναγνώστες του την εθελοντική αιμοδοσία μέσα από το πάθημα της αλεπούς. Για να το πω διαφορετικά, να μιλήσουμε όχι για τα τυπικά βήματα παραγωγής του βιβλίου, που μάλλον τα γνωρίζουν τα παιδιά αλλά και για τη στερεότυπη ιδέα τους ότι ο συγγραφέας είναι κάποιος που κάθεται στο γραφείο του, βάζει φαντασία στο χαρτί, παραδίδει ένα κείμενο στον εκδότη και στη συνέχεια ο εκδότης το αναθέτει σε έναν εικονογράφο.

Στην περίπτωση αυτού του βιβλίου η διαδικασία παραγωγής ήταν διαφορετική και καλό είναι να την πληροφορηθούν μικροί και μεγάλοι.

Οι εκδ. Καλειδοσκόπιο έχουν σε πολλές περιπτώσεις συνεργαστεί με ευρύτερους φορείς (πανεπιστήμια, εφορίες αρχαιοτήτων, ΜΚΟ, περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως ο Αρκτούρος, μουσεία όπως το Κυκλαδικής Τέχνης και το Μουσείο Φυσικής ιστορίας Γουλανδρή, κ.ά.) στην προετοιμασία των εκπαιδευτικών βιβλίων τους.

Στο Τι ζητούσε μια φορά η αλεπού στη ρεματιά; ο εκδοτικός οίκος συνεργάστηκε με το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας, έναν δημόσιο φορέα που οι μικροί δεν γνωρίζουν την ύπαρξή του. Τα πλεονεκτήματα αυτής της συνεργασίας είναι φανερά: ακρίβεια και πληρότητα των πληροφοριών και διάθεση του βιβλίου για την υποστήριξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας ή άλλων.

Ως προς το περιεχόμενο: στο παραμύθι της αλεπούς εμφανίζονται τρία τουλάχιστον κοινωνικά ζητήματα για συζήτηση με τα παιδιά- οι πραγματικές ανάγκες σε αποθέματα αίματος, η μέριμνα και η πρόνοια εκ μέρους πολιτείας και πολιτών για να εξασφαλιστούν και τέλος η προτροπή προς την εθελοντική προσφορά.

Η εικονογράφηση: θεωρώ ότι πολύ σωστά ο Μιχάλης Καζάζης δεν επεδίωξε μια «πρωτότυπη» εικονογράφηση, αλλά ζωγράφισε εικόνες που ενισχύουν το μήνυμα και την αποκωδικοποίηση της ιστορίας. Υποστήριξε με απλότητα το ζητούμενο το οποίο συνοψίζεται στα ακόλουθα: πληροφόρηση, κατανόηση, μελλοντική δράση. Δημιούργησε ένα ήσυχο οικείο περιβάλλον, ένα δάσος με γνώριμους κατοίκους. Κάθε ζώο με τον δικό του χαρακτήρα, όπως τον ξέρουμε από τα παραμύθια. Σε δεύτερο χρόνο, οι χαρακτήρες του ζωντανεύουν και παίρνουν μέρος στις διαβαθμισμένες δραστηριότητες του παραρτήματος  με τίτλο Το πολύτιμο κόκκινο – Παίζοντας μαθαίνω για την εθελοντική αιμοδοσία το οποίο συμπληρώνει το παραμύθι: φοριούνται ως μάσκες για ένα θεατρικό παιχνίδι, περπατούν στο κείμενο αντικαθιστώντας τη λέξη που τους ορίζει, συμμετέχουν στον λαβύρινθο ή στο επιτραπέζιο παιχνίδι και σε άλλα πολλά.

Κατ’ ουσία, λοιπόν, η περιπέτεια της αλεπούς και τα παιχνίδια της λειτουργούν ως εισαγωγή σε μια επιμέρους κοινωνική δράση που διαπλάθει ενεργούς πολίτες, μελλοντικούς εθελοντές αιμοδότες.

INFO, Κώστας Μάγος,Τι ζητούσε μια φορά η αλεπού στη ρεματιά;,Εικ. Μιχάλης Kαζάζης,Εκδ. Καλειδοσκόπιο, 2020

Πηγή:

https://www.oanagnostis.gr/koinoniki-eyaisthisia-energoi-polites-tis-marizas-ntekastro/