Athens Voice / Η ζωή του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού σε εικόνες / Δημήτρης Παπαδόπουλος / 26 Μαρτίου 2021

Η Μάρια Μπαχά, ζωγράφος και βραβευμένη εικονογράφος, μάς τον συστήνει μέσα από τις ζωγραφιές και την έρευνα της

Μάρια Μπάχα: Το βιβλίο της «Μια Ιστορία για τον Διονύσιο Σολωμό» διηγείται τη ζωή του εθνικού ποιητή της Ελλάδος, Διονύσιου Σολωμού, μέσα από ζωγραφιές

Ο εθνικός μας ποιητής, η τέχνη του και ο άνθρωπος ξετρυπώνουν από τις σελίδες των βιβλίων που τον μελέτησαν και γλιστρούν στις υπέροχες εικονογραφήσεις της ζωγράφου Μάριας Μπαχά, η οποία για πρώτη φορά αναμετράται με την έρευνα και το κείμενο για την έκδοση «Μια Ιστορία για τον Διονύσιο Σολωμό», με αποτέλεσμα ζηλευτό. «Τυχαία μπήκα στο έργο του. Άκουσα τον Εθνικό Ύμνο πριν μερικά χρόνια από τον γιο μου όταν ήταν πέντε χρονών και τον είχε μάθει στο νηπιαγωγείο. Πρώτη φορά τον άκουσα σαν να είναι ένα ποίημα και διαισθάνθηκα ότι κάτι υπάρχει εκεί που με αφορά. Κάνοντας έρευνα και διαβάζοντας την αλληλογραφία του, ανακάλυψα την προσωπικότητα, την ακτινοβολία του, τον άνθρωπο πίσω από τη σχολική κορνίζα. Παρόλο που όλοι γνωρίζουμε στίχους του, μοιάζει σαν αόρατος. Άρχισα να διαβάζω τα ποιήματά του, έργα για εκείνον και τότε το αποφάσισα». Το βιβλίο από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο που κυκλοφόρησε μόλις είναι μια μυθιστορηματική βιογραφία, «μια προσέγγιση στη ζωή και το έργο του, όπως το βλέπω εγώ. Στον άνθρωπο και τον καλλιτέχνη. Με ενδιέφερε πολύ η σκέψη ότι ο Σολωμός δεν έγινε απευθείας ο εθνικός ποιητής, υπήρξε και ο ίδιος παιδί κι έκανε σκανταλιές, νέος με παρέες και ανησυχίες της ηλικίας κλπ. Υπάρχουν καταγεγραμμένες ιστορίες: από το πρώτο του σχολείο τον έδιωξαν επειδή ήταν άτακτος. Είναι οι ανθρώπινες ιστορίες που μας συνδέουν μ΄ ένα πρόσωπο τόσο μεγάλο και μας φέρνουν σ΄ επαφή με το μεγάλο του έργο».

Διονύσιος Σολωμός: Μια σπουδαία, ενδιαφέρουσα προσωπικότητα

«Τέσσερα χρόνια πριν, όταν κεραυνοβολήθηκα με τη σκέψη αυτού του βιβλίου, συνειδητοποίησα ότι έρχεται η επέτειος των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821». Το έθεσε τρόπον τινά ως χρονικό στόχο. «Ήταν ευτυχές που συνέπεσε με μια τέτοια επέτειο». Η Μαρία μου λέει πώς επέτρεψε στον εαυτό της να ασχοληθεί με κάτι που την ενδιέφερε πολύ αλλά στην αρχή της φαινόταν άπιαστο. Τόλμησε και έτσι στις σελίδες του περνά η ζωή του, το ψηφιδωτό της οποίας συνέθεσε μέσα από την αλληλογραφία του, τις ιστορικές πηγές και τη βιβλιογραφία της εποχής. «Πρόκειται για μια μαγνητική προσωπικότητα. Δεν πρόκειται για ένα τοτέμ αλλά ένα ζωντανό έργο και έναν γοητευτικό καλλιτέχνη που μας αφορά στο σήμερα. Δεν είναι μια αφίσα στο σχολείο, δεν είναι μόνο ο Εθνικός Ύμνος. Έχει μια φοβερή πίστη στη φύση και τον άνθρωπο: τον αγαπάει πολύ κι αυτό πηγάζει από τη βαθιά του πίστη στον Θεό». Αριστοκράτης από μπαμπά και μαμά που δούλευε στο σπίτι του μπαμπά μέχρι που την παντρεύτηκε λίγο πριν πεθάνει, ο Σολωμός ήταν πάντα μέσα στα πράγματα. «Είχε πάντα συμμετοχή στα κοινά ως ενεργός πολίτης και σκεπτόμενος άνθρωπος. Ήταν ένας καλλιτέχνης, ένας ποιητής, που σπούδασε νομικά στην Ιταλία αλλά δεν τον ενδιέφερε να το ακολουθήσει επαγγελματικά, όπως προοριζόταν. Ήταν ταγμένος στην ποίηση.

«Υπάρχει μια ιστορία που αφηγείται ότι ο Σπυρίδωνας Τρικούπης του είπε ότι η Ελλάδα δεν έχει Δάντη και ότι θα μπορούσε να γίνει εκείνος. Τότε ξαναμπήκε στη διαδικασία να προσεγγίσει την ελληνική γλώσσα». Εκείνος μιλούσε ελληνικά και ιταλικά μαζί. Μια υβριδική γλώσσα που μοιάζει τόσο σημερινή σε μας που συνεννοούμαστε με greeklish. «Παλιότερα, κάποιος θα ήθελε να καθαρίσει το έργο του από τη μια από τις δυο γλώσσες, εμείς όμως πια μπορούμε να το καταλάβουμε». Σε μια εποχή που οι στιχομυθίες μας είναι γεμάτες emoji, οι δυο γλώσσες είναι απλώς ένας τρόπος έκφρασης ενός οξύ νου. «Ο πατέρας του μιλούσε ιταλικά, όπως όλοι οι αριστοκράτες της Ζακύνθου. Έγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερία στις αρχές της πρώτης εικοσαετίας της ζωής του». Εθνικός Ύμνος έγινε μετά τον θάνατό του, δεν έζησε για να το δει. «Όσο ζούσε, ελάχιστα δικά του πράγματα είχαν εκδοθεί. Εκεί έγκειται και η διαφορά του με τους άλλους καλλιτέχνες: ήθελε να αναμετρηθεί με την υψηλή τέχνη. Δεν ήταν η αποδοχή το ζητούμενο του αλλά να κάνει αυτό που θεωρεί εκείνος το υπέρτατο. Ως άνθρωπος, είχε την αποδοχή». Αποζητούσε να δημιουργήσει το σπουδαίο και το κατάφερε. «Σκέψου ότι σήμερα μιλάμε τη γλώσσα του Σολωμού. Εφηύρε τη γλώσσα από την αρχή. Τη γλώσσα που μιλάμε σήμερα με εξαίρεση ελάχιστων λέξεων. Οι άνθρωποι της εποχής του μιλούσαν μια λόγια γλώσσα αλλά και πάλι δεν ήταν μία. Ήταν προγραμματική η σχέση του με τη γλώσσα, ήθελε να βρει το δικό του λεξιλόγιο και γραμματική χωρίς λογιοτατισμούς, όπως τους έλεγε ο ίδιος. Χωρίς καθαρεύουσες, μια απλή και πλούσια γλώσσα».

Λέξεις και χρώματα για τον Διονύσιο Σολωμό

Η Μάρια Μπαχά έχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία: το Κρατικό Βραβείο Εικονογράφησης, το Βραβείο Εικονογράφησης του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και πρόσφατα με το Tiger Create Adventure Book Competition Award. Ως ζωγράφος, έχει πραγματοποιήσει εκθέσεις κι έχει κάνει σαφές το στίγμα της. Με το νέο της βιβλίο έκανε μια νέα αρχή: ξεκίνησε να ερευνά και να γράφει. «Στην πραγματικότητα λειτούργησα ως ζωγράφος και στο σκέλος του κειμένου, μόνο που αντί να ζωγραφίσω την εικόνα που φανταζόμουν, την περίεγραφα με λέξεις, όπου αυτό μου φαινόταν πιο ταιριαστό. Εξάλλου, από τα πρώτα πράγματα που μου τράβηξαν την προσοχή στον σολωμικό κόσμο ήταν τα περίφημα χειρόγραφά του. Η όψη τους μου έφερε απευθείας στο μυαλό έργα όπως του Jackson Pollock ή του Cy Twombly όπου από μόνα τους στοιχεία όπως η γραφή, τα σβησίματα, οι χρωματικές κηλίδες μιας μουτζούρας συγκροτούν ένα εικαστικό σύμπαν. Επιπλέον, έχοντας από την αρχή στο μυαλό μου μια αλληλουχία από tableaux vivants, κάτι σαν το Passion του J. L. Godard ή μια σειρά έργων του Bill Viola, ανακάλεσα τις σπουδές μου στο Εδιμβούργο (θεατρικό κοστούμι). Συχνά, καλούμασταν να χτίσουμε έναν ολοκληρωμένο θεατρικό χαρακτήρα από μέσα προς τα έξω -από την ψυχική του δομή ως τα ρούχα που φορούσε -τοποθετημένο σ' ένα ολοκληρωμένο, τρισδιάστατο θεατρικό σύμπαν». Σεμνή και ταλαντούχα, πέτυχε έναν σπουδαίο στόχο: να ρίξει φως πολύχρωμο και δυνατό σε μια σπουδαία προσωπικότητα και όχι μόνο ποιητή. «Βλέποντας τον Ρέμπραντ ή τον Κόντογλου στα μουσεία, συνειδητοποίησα ότι έτσι μπορεί να σε αφορά και ο Σολωμός. Έρχεται από έναν σαν κι εσένα που έχει κάνει μια υπέρβαση». Της ζητάω να ξεχωρίσει τους δικούς της αγαπημένους του στίχους. Διστάζει. «Ολόκληρο τον Πόρφυρα. Τους πρώτους στίχους από το τρίτο σχεδίασμα των Ελεύθερων Πολιορκημέων». Λίγο αργότερα καταφθάνει στο e mail μου το αγαπημένο της απόσπασμα από το «Αηδόνι και το Γεράκι», σε μετάφραση από τα Ιταλικά, του Στυλιανού Αλεξίου: «Άκουσε, γεράκι, το καημένο τ' αηδόνι. Η ζωή μου είναι στην εξουσία σου, όπως και το πέταγμά μας αυτό μέσα στα σύννεφα, όπου δεν είχα φτάσει ποτέ. Αλλά άκουσέ με: Από τις μυστικές πηγές της φύσης ερχόταν μια ήπια πνοή και συναντούσε μιαν άλλη, εξίσου ήπια, μέσα στο στήθος μου. Αυτή η πνοή γινόταν τραγούδι, όπως και το φύλλωμα του δέντρου που με φιλοξενούσε, όπως τα άστρα που έλαμπαν ψηλά. Η ομορφιά των πραγμάτων που ήταν γύρω μου με συγκινούσε και μεταβαλλόταν σε μουσική. Είδα κι εσένα να έρχεσαι κατά πάνω μου, και ο φόβος μου νικήθηκε από το θαύμα της γρήγορης και μεγαλόπρεπης πτήσης σου, που την θαύμαζα σαν δώρο των θεών. Αλλά τη στιγμή εκείνη, από απροσμέτρητο βάθος, ετοιμάζονταν ν' αναβρύσουν από μένα τραγούδια θλίψης για ένα ρόδο που το μάδησε ο αέρας.[...]»

«Μια ιστορία για τον Διονύσιο Σολωμό» της Μαρίας Μπαχά, εκδ. Καλειδοσκόπιο

Πηγή:

https://www.athensvoice.gr/culture/book/707450_i-zoi-toy-ethnikoy-mas-poiiti-dionysioy-solomoy-se-eikones