Διάλογος / Συνέντευξη Δέσποινας Ηρακλέους / Αντώνης Γεωργίου / 25 Δεκεμβρίου 2021

Δέσποινα Ηρακλέους: Αν δεις «διαφορετικά» τα γράμματα όπως πολλά παιδιά, θα δεις τον κόσμο τους.

Ο Αντώνης Γεωργίου συναντάει τη Δέσποινα Ηρακλέους και μιλάνε για το βιβλίο της Τα γράμματα φταίνε και την παιδική λογοτεχνία γενικότερα

 Την έμπνευση τη βρίσκω στους μαθητές/ μαθήτριες μου

 Πες μας λίγα λόγια για το καινούργιο σου βιβλίο.

«Τα γράμματα φταίνε» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, σε εικονογράφηση της Φωτεινής Τίκκου, είναι ένα βιβλίο για να δούμε τα γράμματα διαφορετικά, μέσα από τη φαντασία των παιδιών. Τα παιδιά με την είσοδο τους στην εκπαίδευση έχουν εφόδια μια  πλούσια, ζωντανή φαντασία και εικόνες του κόσμου γύρω τους. Η  μετάβαση σε τυποποιημένη, συστημική τεχνική γραφής, για πολλά παιδιά αποτελεί ένα πολύ δύσκολο βήμα.

Παιδιά με δυσλεξία, αυτισμό και άλλες μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις και δυσκολίες στον κόσμο της γραφής. Αν δεις «διαφορετικά» τα γράμματα όπως πολλά παιδιά, θα δεις τον κόσμο τους.

Για πολύ καιρό έψαχνα στο χωριό μου την τρύπα που θα με οδηγούσε στη χώρα των θαυμάτων. Τελικά τη βρήκα στην τάξη με τα παιδιά

Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται;

Αν βάλουμε κριτήριο το μέγεθος του κειμένου και το θέμα του για την είσοδο ενός παιδιού στον κόσμο της γραφής, θα έλεγα για μικρές ηλικίες. Η εμπειρία μου ως εκπαιδευτικός, μου έδειξε ότι η κατηγοριοποίηση παιδικών βιβλίων σε ηλικιακές ομάδες, όπως αυτές προτείνονται από τους ενήλικες (πχ κριτικούς, εκδότες κ.ά) καταρρίπτεται από τα ίδια τα παιδιά- αναγνώστες. Για παράδειγμα ένας μαθητής μου 8 χρόνων διάβαζε βιβλίο που ο εκδοτικός οίκος προτείνει για 12 χρονών και το απολάμβανε. Η Karin Lesnik- Oberstein, στο βιβλίο της Critism and the fictional Child (1994) μιλά για την κατασκευή της «παιδικής ηλικίας», για το «πλασματικό» παιδί, εννοώντας ότι οτιδήποτε γνωρίζουμε για το τι είναι ‘παιδί’ δεν βασίζεται σε γνώση, απλά σε μια πίστη και σε μια αναγκαιότητα. Η κριτική της παιδικής λογοτεχνίας αγνοεί, όταν κάνει λόγο για παιδί, ότι πρόκειται για μια προκατασκευασμένη έννοια και κατά συνέπεια, αγνοεί τι νόημα παίρνει η λογοτεχνική ανάγνωση για το παιδί, με ποιους τρόπους αυτό κατανοεί και τι ερμηνεύει. Το παιδί για το οποίο μιλούν οι κριτικοί της παιδικής λογοτεχνίας, κατά την Lesnik- Οberstein, δεν ανακαλύφθηκε, αλλά επινοήθηκε. Είναι εντυπωσιακό, μιλώντας με γονείς μαθητών μου, το τι πιστεύουν οι ίδιοι ως παιδικό βιβλίο που πρέπει να διαβάσει το παιδί τους, κάτι που βρίσκει αντίθετο το ίδιο το παιδί.

Πόσο σημαντική είναι η εικονογράφηση ενός τέτοιου παιδικού βιβλίου; Πως γίνεται συνήθως η συνεργασία με τον εικονογράφο;

Πάρα πολύ σημαντική για τέτοιου είδους βιβλία! Η εικονογράφηση προσφέρει πολλές αναγνώσεις. Στη δική μου περίπτωση ήμουν πολύ τυχερή γιατί το πάντρεμα με την υπέροχη εικονογράφο Φωτεινή Τίκκου, έγινε από την εκδότρια μου την κ. Αλέξα Αποστολάκη. Σπουδαίος ο ρόλος μιας εκδότριας. Είναι η μαέστρος μιας ορχήστρας.

Παιδιά με δυσλεξία, αυτισμό και άλλες μαθησιακές δυσκολίες αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις και δυσκολίες στον κόσμο της γραφής

Πως και αποφάσισες να γράφεις παιδικά βιβλία;

Έγραψα το πρώτο μου βιβλίο ‘Η μηχανή που έφτιαχνε ιστορίες’, όταν μαθητές μου εύχονταν να είχαν μια μηχανή να τους βγάζει ιστορίες γιατί βαριόντουσαν να γράφουν ιστορίες. «Τα γράμματα φταίνε» άρχισα να το γράφω όταν μαθητής μου με αυτισμό, όποτε έβλεπε μια μεγάλη λέξη, άρχισε να κλαίει. Το επόμενο μου βιβλίο η Μελουζίνα, που θα κυκλοφορήσει το 2022 είναι ένα μυθιστόρημα μυθοπλασίας για τη μυθιστορία των Λουζινιανών που βασίλεψαν στην Κύπρο. Και επειδή δεν έβρισκα ένα βιβλίο για να διαβάσω στους μαθητές μου για το μύθο της Μελουζίνας και το μυστικό που κρύβεται πίσω από το οικόσημο των Λουζινιανών, το έγραψα για  παιδιά.  Την έμπνευση τη βρίσκω στους μαθητές/μαθήτριες μου.

Ποιο είναι πιστεύεις  το ζητούμενο για ένα καλό παιδικό βιβλίο;

Να μην σηκώνει το δάκτυλο στο παιδί, να μην είναι γεμάτο με διδακτισμό, λες και ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τον αναγνώστη σαν ένα δέκτη που πρέπει να τον ‘χειραγωγήσει’. Ένα καλό παιδικό βιβλίο είναι εκείνο που ταξιδεύει το παιδί!

Διαβάζεις εσύ; Διάβαζες από παιδί;

Εγώ σαν ενήλικας διαβάζω πολύ. Σαν παιδί δεν διάβαζα. Η γιαγιά μου όμως μου έλεγε  παραμύθια. Στο δημοτικό ο πατέρας μου, μου αγόραζε κάθε εβδομάδα κόμικς. Μίκυ Μάους, ιστορίες με τον Σκρούτζ. Νόμιζα ότι ζούσα στη Λιμνούπολη.

Ένα καλό βιβλίο πρέπει να μην σηκώνει το δάκτυλο στο παιδί, να μην είναι γεμάτο με διδακτισμό

Ένα βιβλίο παιδικό που το θυμάσαι ακόμα;

Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων’ του Λιούις Κάρολ. Για πολύ καιρό έψαχνα στο χωριό μου την τρύπα που θα με οδηγούσε στη χώρα των θαυμάτων. Τελικά τη βρήκα στην τάξη με τα παιδιά. Όταν έμαθα ότι ο Λιούις Κάρολ, σπουδαίος συγγραφέας φανταστικής λογοτεχνίας ήταν μαθηματικός, μου έκανε τρομερή εντύπωση, θυμάμαι.  

 Στην εποχή της τεχνολογίας δεν είναι φυσιολογικό τα παιδιά να δυσκολεύονται να διαβάζουν ένα βιβλίο; Πως τα βοηθάμε να γνωρίσουν τη μαγεία ενός βιβλίου.

Ξεκινώντας από πολύ τρυφερή ηλικία οι γονείς πρέπει να διαβάζουν παραμύθια στα παιδιά. Αυτό δημιουργεί μια σχέση σύνδεσης και καλλιεργείται η αγάπη για το λογοτεχνικό βιβλίο. Για τα Χριστούγεννα γνώρισα μητέρα η οποία είχε 24 παραμύθια τυλιγμένα κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Κάθε νύχτα άνοιγε και διάβαζε ένα στα παιδιά της. Το κοριτσάκι αυτό μου ζητούσε στην τάξη να λέω ιστορίες, μία κάθε μέρα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι το παιδί να μπει στον μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας, που θα μπορούσαμε να συζητήσουμε μια άλλη φορά με παραδείγματα.

Τελικά τα γράμματα φταίνε;

«Αν το καλοσκεφτείς, πρέπει να παραδεχτείς ότι όλες οι ιστορίες του κόσμου αποτελούνται μόνο από είκοσι τέσσερα γράμματα. Tα γράμματα είναι πάντα τα ίδια, μόνο η θέση τους αλλάζει. Από τα γράμματα γίνονται λέξεις, από τις λέξεις προτάσεις, από τις προτάσεις κεφάλαια και από τα κεφάλαια ιστορίες.» Μίχαελ Έντε, Ιστορία χωρίς τέλος. Ο κόσμος της γραφής είναι μαγικός και γεμάτος προκλήσεις, για τους ενήλικες και για τα παιδιά. Πρέπει να δώσουμε τα κλειδιά στο παιδί, να μπει στον υπέροχο κόσμο της γραφής, σε ένα συναρπαστικό ταξίδι.

Πηγή:

https://dialogos.com.cy/despoina-irakleoys-an-deis-diaforetika-ta-grammata-opos-polla-paidia-tha-deis-ton-kosmo-toys