Εφημερίδα των Συντακτών / «Τα όνειρα είναι αληθινά χωρίς να είναι πραγματικά» / Γιάννης Κουκουλάς / 8 Σεπτεμβρίου 2018

Γράφει ο Γιάννης Κουκουλάς στην Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr) για το "Α=-Α" του Δημήτρη Αναστασίου.

Ανέκαθεν συνέβαινε, αλλά τα τελευταία χρόνια είναι όλο και πιο έντονο: τα κόμικς συνομιλούν με τις εικαστικές τέχνες με όρους ισοτιμίας σε έναν ενδιαφέροντα διάλογο με θετικά αποτελέσματα και για τους δύο «συνομιλητές». Ο ζωγράφος Δημήτρης Αναστασίου με το «Α=-Α» δημιουργεί μια τέτοια «συνομιλία» με όχημα τα όνειρα.

«Μα ποιος είναι αυτός μέσα μου που ενώ εγώ κοιμάμαι, κόβει και ράβει τις εμπειρίες μου, τους πόθους και τις φοβίες μου και φτιάχνει μικρά έργα τέχνης, επιδεικνύοντας απροσδόκητη επινοητικότητα και λειτουργώντας ως μεγάλος μάστορας της mise-en-scene; Ποιος είναι αυτός που στον ύπνο μου κάνει αυτά που δεν μπορώ να κάνω στον ξύπνιο μου; Αυτόν τον Κάποιον κυνηγώ και τον θέτω δάσκαλό μου, προσπαθώντας να φτιάξω ζωγραφιές τόσο πλούσιες και τόσο ανοιχτές όσο οι δικές του μικρού μήκους άυλες ταινίες».

Με αυτά τα λόγια και υπό τον τίτλο «Για τα όνειρα και τις ζωγραφιές» προλογίζει ο Δημήτρης Αναστασίου το βιβλίο του «Α = -Α» (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο), ένα αινιγματικό ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης στον κόσμο του ονείρου που πότε γίνεται αισθητό σαν ζωγραφιά, πότε σαν παραλήρημα, πότε σαν εφιάλτης και πότε σαν επιστροφή σε μια παράδοξη μήτρα.

Οπως γράφει ο ίδιος: «Τα όνειρα είναι αληθινά, χωρίς να είναι πραγματικά. Δεν είναι ακριβώς κομμάτια του κόσμου τούτου, αλλά ούτε κι ενός άλλου, εντελώς φανταστικού. Μπορεί να είναι παράξενα, αλλά δεν είναι ξένα, μπορεί να είναι άγνωρα, αλλά και οικεία μαζί». Οι τίτλοι των κεφαλαίων του Αναστασίου είναι απολύτως κατατοπιστικοί ως προς το περίπλοκο της κατάστασης στην οποία περιέρχεται σταδιακά: «Αμφιβολία», «Συνειδητοποίηση», «Περιπλάνηση», «Αφύπνιση;» και περιγράφουν τις ψυχολογικές διακυμάνσεις του πρωταγωνιστή (και δημιουργού;) που βυθίζεται σε ένα όνειρο (ίσως) που όπως κάθε όνειρο κάτι σημαίνει, κάτι ανασύρει από το ασυνείδητο και το εμφανίζει με απρόσμενους τρόπους.

Οι τρόποι αναπαράστασης των θραυσμάτων αυτής της εν ύπνω εμπειρίας είναι που καθιστούν την «περιπέτεια» εντυπωσιακή οπτικά καθώς ο Αναστασίου επιλέγει να σχεδιάσει με διαφορετικά στιλ και διαφορετικά υλικά τα μέρη της κινούμενος με ευκολία και δεξιοτεχνία ανάμεσα στον φωτορεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό, ανάμεσα στη γεωμετρική αφαίρεση και την οπ-αρτ, ανάμεσα στο ασπρόμαυρο και το έγχρωμο, χρησιμοποιώντας ακόμα και διαφορετικούς γραφικούς χαρακτήρες για να αρμόζουν στην αφήγησή του και να συνδυάζονται με τα σχέδια.

Στον πρόλογο και στο πρώτο κεφάλαιο φαίνεται να δουλεύει με πρώτη ύλη την επεξεργασμένη φωτογραφία, στη συνέχεια, ωστόσο, το ελεύθερο χέρι φαίνεται να κερδίζει έδαφος όσο το όνειρο προχωρά σε όλο και πιο δυσερμήνευτα μονοπάτια. Το ασπρόμαυρο ταξίδι έχει σημαντικό σταθμό του «Το Σπίτι των Ζωγράφων» όπου «Το Ζεύγος Αρνολφίνι» του Βαν Αϊκ, η «Ολυμπία» του Μανέ, ο «Γέρος Κιθαριστής» του Πικάσο, η αποστεωμένη μορφή της «Κραυγής» του Μουνκ και πολλά ακόμη εμβληματικά έργα ζωντανεύουν και εισβάλλουν στο όνειρο. Εκτός κι αν εισβάλλει ο πρωταγωνιστής στο δικό τους σπίτι.

Η θητεία του Αναστασίου στις εικαστικές τέχνες γίνεται εδώ, εκτός από ορατή στις μεθόδους σχεδίασής του, βοηθός του στην επιτυχή ιδιοποίηση και προσαρμογή πασίγνωστων εικόνων που φέρουν νοήματα, σε νέα συμφραζόμενα που απονοηματοδοτούν και επανανοηματοδοτούν τα παλαιά. Ετσι, η «Γαλατού» του Βερμέερ αποκαμωμένη ξεκουράζεται σε μια πολυθρόνα, ένας από τους «Χαρτοπαίκτες» του Σεζάν χορεύει με μια φιγούρα του Ματίς και ο «Λέοπολντ Ζμπορόφσκι» του Μοντιλιάνι γίνεται ομοτράπεζος του «Αρρωστου Βάκχου» του Καραβάτζιο. Μια συναρπαστική και αγχώδης περιπέτεια συνύπαρξης με τέτοια πρόσωπα, με θέα την «Εναστρη Νύχτα» του Βαν Γκονγκ, απαιτεί μια ακόμη στάση στο κρεβάτι του ψυχολόγου για μια συνεδρία υπνωτισμού που απ’ ό,τι φαίνεται οδηγεί σε αχαρτογράφητες περιοχές του μυαλού, του χρόνου και του χώρου, σε βαθύτερα λαγούμια που κρύβουν θαμμένα μυστικά, όχι πάντα ευχάριστα.

«Ενώ οι άλλοι οργανισμοί προσαρμόζονται στο περιβάλλον αλλάζοντας τα γονίδια, ο άνθρωπος προσαρμόζεται αλλάζοντας το περιβάλλον. Η συμβολική ικανότητα, η αντίληψη διαφορετικών επιπέδων της πραγματικότητας είναι εκφάνσεις της ιδιοτυπίας της αφαιρετικής ανθρώπινης ευφυΐας. Καταλαβαίνεις τι σου λέω, Αλφα;», ρωτά ο ψυχολόγος. Ο Αλφα όμως ψάχνει μια έξοδο από τη φυλακή και θα τη βρει όταν κόψει μια «κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ανέμη τυλιγμένη». Για να μπει στο παραμύθι της παιδικότητας.

Το σχέδιο διαφοροποιείται ξανά όσο ο περιπλανώμενος ανακαλεί εικόνες από την παιδική του ηλικία μέχρι να «προσγειωθεί» σε κάποια έγχρωμη πραγματικότητα, διόλου λυτρωτική κατά τα άλλα. Γιατί είναι γέρος και κουρασμένος. Και στον «πραγματικό» αυτόν κόσμο δεν είναι πάντα σίγουρο ότι ξεκινώντας να ανέβει μια σκάλα θα φτάσει στο επάνω πάτωμα. Η αντανάκλασή του στον καθρέφτη μπορεί να μην του μοιάζει και πολύ. Και στο κρεβάτι του τον περιμένει ένα αρνάκι. Ασε αυτό το φως που όλο και μεγαλώνει. Και τον κατακλύζει. Ισως για ένα ακόμη ταξίδι ή και για το τέλος του ταξιδιού, μεταφορικά ή/και κυριολεκτικά.

Ενα ταξίδι, πανέμορφα δοσμένο στον αναγνώστη-θεατή του, που ολοκληρώνεται χωρίς να έχει προσφέρει απαντήσεις στον ταξιδιώτη του. Πιθανώς αυτή να είναι η ουσία του ονείρου: να γεννά ερωτήσεις παρά να δίνει απαντήσεις.

Πηγή:

http://www.efsyn.gr/arthro/ta-oneira-einai-alithina-horis-na-einai-pragmatika