Nakasbookhouse / Συνέντευξη: «Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες» / Σοφία Πολίτου-Βερβέρη / 20 Σεπτεμβρίου 2019

Συνέντευξη των Γρηγόρη Χαλιακόπουλου και Απόστολου Βέττα στη Σοφία Πολίτου-Βερβέρη για το βιβλίο τους "Ο Ζωγράφος με τις Τρεις Πατρίδες". 

Ένας πολύ πετυχημένος συνδυασμός κειμένου και εικονογράφησης είναι το παιδικό βιβλίο «Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες» του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου, σε εικονογράφηση Απόστολου Βέττα. Καταρχάς μαθαίνεις για έναν ζωγράφο με ελληνικές ρίζες και μένεις έκπληκτος από την καλλιτεχνική του διάνοια και το ταξίδι του στη ζωή και την τέχνη. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον ζωγράφο Κωνσταντίνο Μπρουμίδη, που καταγόταν από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας. Τώρα, αν σας πούμε ότι τα έργα του κοσμούν το σημαντικότερο κτίριο των Η.Π.Α., ποια θα είναι η πρώτη σας σκέψη; «Από τα Φιλιατρά στην Αμερική;» Ναι, γίνεται. Αξίζει να διαβάσετε το βιβλίο, θα μείνετε ικανοποιημένοι έχοντας στα ράφια της βιβλιοθήκης σας μια ακόμα εξαιρετική δουλειά ελλήνων δημιουργών που κυκλοφόρησε με την επιμέλεια και τη φροντίδα των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο.

Στο βιβλίο «Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες», από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, μαθαίνουμε για τη ζωή και το έργο του ζωγράφου Κωνσταντίνου Μπρουμίδη. Μιλήστε μας λίγο για τον “συντοπίτη σας”, ποια ήταν η πρώτη σας «γνωριμία» με αυτόν και την απόφαση να γράψετε ένα βιβλίο γι’ αυτόν.

Χαλιακόπουλος: Ήμουν πιτσιρίκος όταν ο ιατρός και καλλιτέχνης Χαράλαμπος Φουρναράκης της ελληνικής Ομογένειας στην Αμερική, είχε επισκεφθεί την κοινή μας γενέτειρα, τα Φιλιατρά. Ένα από τα επίνεια της πόλης μας, είναι και ο Αγρίλης. Εκεί λοιπόν ο λάτρης της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, Χαράλαμπος Φουρναράκης είχε φτιάξει το Κάστρο των Παραμυθιών κι ένα άλογο μεγέθους  κανονικού σπιτιού, αξιοθαύμαστο αρχιτεκτονικά, το οποίο ονόμαζε, άλογο του Ποσειδώνα. Σ΄ αυτό το άλογο, όπου ο θώρακας του ήταν κουζίνα, η κοιλιά του σαλόνι με βιβλιοθήκη, το πίσω μέρος κρεβατοκάμαρες και η ουρά του τουαλέτα, έζησα 4-5 καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας. Δυο θείοι μου που μ’ αγαπούσαν πολύ, με έπαιρναν μαζί με την αδελφή μου και παραθερίζαμε στο περιβόητο άλογο. Από τότε λάτρεψα τη μυθολογία και θυμάμαι να ξαπλώνω σ’ ένα ψαθί και να διαβάζω εικονογραφημένα για τους αρχαίους Θεούς και τους ήρωες, με φόντο το απέραντο γαλάζιο του Ιονίου. Αργότερα όταν έγινα έφηβος συναντήθηκα μια μέρα τυχαία πάνω στο κάστρο με τον Χαράλαμπο Φουρναράκη, άρτι αφιχθέντα από την Αμερική, ο οποίος μου πρωτομίλησε για μια σπουδαία προσωπικότητα του παρελθόντος, με φιλιατρινή καταγωγή, τον Κωνσταντίνο Μπρουμίδη. Μου δώρισε μάλιστα και το βιβλίο του, που ήταν μετάφραση της αμερικανικής έκδοσης με τον τίτλο «Ο Έλληνας Μιχαήλ Άγγελος του Καπιτωλίου» που είχε συγγράψει η βιογράφος του Μέρντοκ, στην Ουάσιγκτον.

Αυτό ήταν! Έκτοτε η μορφή του μπήκε στο μυαλό και την καρδιά μου και υποσχέθηκα να κάνω τα πάντα για να γίνει γνωστός στην πατρίδα μας. Έγραφα γι’ αυτόν σε όποιο έντυπο κι αν συνεργαζόμουν, μιλούσα και έκανα διαλέξεις, ημερίδες, συνεντεύξεις  και γενικά  τον αγκάλιασα σαν δικό μου πρόγονο. Πριν από δύο χρόνια γυρίστηκε κι ένα ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Κωνσταντίνος Μπρουμίδης» από την Cosmote History στο οποίο συμμετείχα σαν παρουσιαστής. Τώρα βέβαια είμαι ιδιαίτερα ευτυχής, που με τον εκδοτικό οίκο «Καλειδοσκόπιο» δημιουργήσαμε άλλο ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους της σειράς «Σπουδαίοι μετανάστες» που λάμπρυναν τους τόπους στους οποίους μετανάστευσαν, είτε από, είτε προς την Ελλάδα. Όσο για την αριστουργηματική εικονογράφηση του σπουδαίου κυρίου Απόστολου Βέττα, με τιμά ιδιαίτερα.

Ελλάδα, Ιταλία, Αμερική. «Η γνώση δίνει χρώμα στη ζωή και την κάνει πιο όμορφη… Όταν γνωρίζεις δεν φοβάσαι», γράφετε στο βιβλίο. Εδώ, οι μεγαλύτεροι, παππούδες και γιαγιάδες, παραδίδουν γνώση και μαθήματα ανθρωπισμού στους μικρότερους, τα εγγόνια. Πώς επιτυγχάνεται αυτό μέσα από τον βίο και τη δράση ενός καλλιτέχνη, του Κωνσταντίνου Μπρουμίδη;

Χαλιακόπουλος: Ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης δεν ήταν μια απλή περίπτωση. Η ζωή του ήταν εξόχως ενδιαφέρουσα. Αρνήθηκε να πυροβολήσει ως λοχαγός του παπικού στρατού ομοτέχνους του. Αφιέρωσε τη ζωή του στην τέχνη του. Έπεσε από τη σκαλωσιά του Καπιτωλίου και εξ αυτού του συμβάντος πέθανε. Προδόθηκε, απαξιώθηκε, αποθεώθηκε. Συνεπώς διαθέτει όλα τα στοιχεία για να αγγίζει έναν αναγνώστη ο βίος του. Θεώρησα λοιπόν ότι σ’ αυτό το παραμύθι οι ενδιαφέρουσες πτυχές του ήρωα μου, θα ενδιέφεραν τα παιδιά μέσα από την όσμωση και τη μέθεξη της πραγματικότητας με τη φαντασία. Και τι καλύτερο απ’ το να έχουν διαφωτιστικό ρόλο οι παππούδες και οι γιαγιάδες στην όλη ιστορία, καθότι η γνώση του παρελθόντος αποκαλύπτει την ομορφιά, όσο ο χρόνος σέβεται το πάρε δώσε που έχει με το ηθικό, το ωραίο, το ωφέλιμο. Η προσωπικότητα εκάστου εξ ημών διαμορφώνεται απ’ τον περίγυρό μας, πρωτίστως όμως απ’ την οικογένεια κατά την παιδική κι εφηβική μας ηλικία. Και ένα παραμύθι οι παππούδες και οι γιαγιάδες με τον άπλετο χρόνο τους,  το εξιστορούν με μεγαλύτερη ηρεμία και φυσικότητα, απ’ ότι οι γονείς που τρέχουν καθημερινά για τον επιούσιο.

Δύσκολοι οι καιροί και τότε και τώρα. Μέσα από την πολυτάραχη ζωή του ζωγράφου αναφέρετε επίσης τον «σεβασμό στην ελευθερία του άλλου» μέσα από το καλό και το κακό που μπορεί να συμβεί στη ζωή αλλά και την αλήθεια που φανερώνεται μέσα από τους «ανθρώπους που ομορφαίνουν τους λαούς». Βρίσκετε ομοιότητες στις περιπέτειες της οικογένειας Μπρουμίδη με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες των ημερών μας και ποιο είναι το μήνυμα που κυριαρχεί μέσα από αυτές;

Χαλιακόπουλος: Ανέκαθεν υπήρξαν πρόσφυγες και μετανάστες, σε οποιοδήποτε μέρος της οικουμένης και σε οιαδήποτε εποχή. Το πώς τους ονόμαζαν τότε, ουδεμία σχέση έχει με την ουσία. Ο κυνηγημένος άνθρωπος της αρχαιότητας που έτρεχε από την πόλη του, σε μια άλλη πόλη για να σωθεί, ήταν πρόσφυγας. Ο πεινασμένος ή κατατρεγμένος που αναζητούσε ένα πλούσιο χωριό για να βρει φαγητό ήταν μετανάστης. Μπορεί όμως να μην είχαμε τότε διεθνείς οργανισμούς και διεθνείς αμνηστίες, αλλά η καρδιά του μετανάστη και του πρόσφυγα χτυπούσε με τον ίδιο τρόπο που εξακολουθεί να χτυπάει και σήμερα. Και αυτό θα συμβαίνει όσο ο άνθρωπος θα επιτρέπει να κυριαρχούν τα ένστικτα έναντι του πνεύματος, του πολιτισμού και του ανθρωπισμού.

Ο άνθρωπος ταξιδεύει, ο πολιτισμός ταξιδεύει. Αν δεν συνέβαινε αυτό, πώς θα μπορούσατε να φανταστείτε τον κόσμο μας;

Χαλιακόπουλος: Με άναρθρες κραυγές, χωρίς κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική, επιστημονική γνώση, δίχως επικοινωνία, γεμάτος ατελείωτες φοβίες, κυρίως δε, θα αντιπροσώπευε ένα θηλαστικό που μοναδικός του σκοπός θα ήταν η αυτοσυντήρηση και η εμμονή του στην τετράποδη αντίληψη.  Η φωτιά, ο τροχός, η τυπογραφία, ο ηλεκτρισμός, το διαδίκτυο, αποτελούν επαναστάσεις του ανθρώπου, οι οποίες δεν θα είχαν επιτευχθεί αν δεν μετέφερε ο άνθρωπος στο «δισάκι» του από τόπο σε τόπο κι από χρόνο σε χρόνο, τις γνώσεις που είχε αποκομίσει στο διάβα των αιώνων απ’ την εποχή του προανθρώπου μέχρι σήμερα. Για να πάει στο φεγγάρι ο άνθρωπος έπρεπε να ανακαλυφθεί από κάποιους μακρινούς προγόνους μας, ο σίδηρος, ο χαλκός και χιλιάδες χρόνια μετά το πλαστικό. Το ταξίδι του ανθρώπου και του πολιτισμού, είναι αέναο και αποτελεί  νομοτελειακή επιταγή.

Σκοπεύετε να κινηθείτε, εκδοτικά, με μια σειρά από τίτλους βιβλίων για παιδιά, μέσα από τα οποία θα μας συστήσετε και άλλες προσωπικότητες των Γραμμάτων, των Τεχνών ή των Επιστημών και αν ναι, θα έχουν τοπικό ενδιαφέρον;

Χαλιακόπουλος: Καλά να είμαστε και οι σπουδαίοι άνθρωποι που τίμησαν τις δεύτερες ή τρίτες πατρίδες τους είναι αναρίθμητοι. Στόχος του ερευνητή συγγραφέα είναι να τους ανακαλύψει. Και αυτό το παιχνίδι, δηλαδή, να κυνηγάς τις σημαντικές προσωπικότητες του λαού μας που έδρασαν σε άλλους τόπους, ή άλλων λαών  που λάμπρυναν τον πολιτισμό της χώρας μας, για μένα αποτελεί εθισμό. Λατρεύω να φέρνω στην επιφάνεια άγνωστες μορφές ή παραμελημένες και υποβαθμισμένες υπάρξεις, που αδίκως βρίσκονται καταχωνιασμένες στα ράφια της λήθης. Είτε στα βιβλία μου, το θέατρο ή τη δημοσιογραφία, σκοπός μου είναι να βγάζω τις λάσπες από τις πέτρες για να διαπιστώνω ιδίοις όμμασι, αν όντως είναι αυτό που δείχνουν… δηλαδή πέτρες… ή μήπως τελικά κρύβονται κάτω από τη λασπώδη επιφάνειά τους… πολύτιμοι λίθοι. Ο αρχαιολόγος ψάχνει να βρει αρχαία και ο συγγραφέας αναζητά τον αρχαιολόγο που ανακάλυψε τα αρχαία και τον λησμόνησε ο καιρός, οι συνθήκες ή οι συγκυρίες της ζωής.
 
Τι αισθάνεστε, και οι δύο δημιουργοί, μετά την κυκλοφορία του βιβλίου «Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες»; Σκοπεύετε να το παρουσιάσετε μαζί προσεχώς μέσα από βιβλιοπαρουσιάσεις ή άλλες εκδηλώσεις;

Χαλιακόπουλος: Προσωπικά αισθάνομαι συγκίνηση που τη σημερινή εποχή των μεγάλων μεταναστεύσεων και της προσφυγιάς, όπου η παγκοσμιοποίηση έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στον άνθρωπο και έχει καταστήσει την κοινωνία από ανθρωποκεντρική σε χρηματοκεντρική, να ρισκάρει ένας εκδοτικός οίκος όπως το «Καλειδοσκόπιο», σε πανάκριβες εκδόσεις ποιότητας, περνώντας μηνύματα ανθρωπισμού στα νέα παιδιά. Για μένα θα ήταν τιμή και ιδιαίτερη χαρά να βρισκόμασταν μαζί με τον κύριο Απόστολο Βέττα σε βιβλιοπαρουσιάσεις και εκδηλώσεις για ένα έργο που από κοινού δημιουργήσαμε.

Είναι ή δεν είναι πρόκληση η εικονογράφηση ενός βιβλίου από ζωγράφο για έναν άλλον ζωγράφο; Ποια ήταν τα σημεία που θεωρήσατε σημαντικά να τονίσετε ή μπορεί να σας προβλημάτισαν ως προς την απεικόνισή τους;

Βέττας: Η εικονογράφηση ενός βιβλίου είναι προκλητική, όχι όταν ένας ζωγράφος «μιλάει» για έναν άλλο ζωγράφο, αλλά όταν ένας ζωγράφος ανακαλύπτει έναν άλλο ζωγράφο… 

Η συνεργασία σας με τον συγγραφέα, κύριο Γρηγόρη Χαλιακόπουλο, ήταν μια ανταλλαγή, ένα δούναι και λαβείν μεταξύ της Λογοτεχνίας, της Ιστορίας της Τέχνης και της Ζωγραφικής; Υπήρχαν τυχόν κενά που «γέμισαν», και για τους δυο σας, μέσα από αυτόν τον δημιουργικό σας διάλογο;

Βέττας: Η συνεργασία με τον συγγραφέα πραγματοποιήθηκε μέσω του κειμένου. Η πιο σημαντική μορφή συνεργασίας έγινε κατ’ αρχήν με τον εκδοτικό οίκο και συγκεκριμένα την Αλέξα Αποστολάκη. Αρχικά η κα Αποστολάκη μου παρείχε όλο το γόνιμο υλικό το  οποίο και χρησιμοποιήσα κατά την  πρώτη φάση της εικονογραφικής διαδικασίας που ακολούθησα. Έπειτα, θα ήταν άδικο να μην αναφέρω ότι στην εξέλιξη της δημιουργικής διαδικασίας πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι γραφίστριες, η κα Φιλοξενίδου και η κα Αράπογλου. Η συνεργασία μαζί τους ήταν μια από τις ωραιότερες και ουσιαστικότερες  που θα μπορούσαν να έχουν προκύψει για ένα τέτοιο βιβλίο.

Παίρνοντας ιδέα από τον τρόπο που συνδέετε και ταξιδεύετε στα μάτια του αναγνώστη τις τρεις πατρίδες του ζωγράφου, δηλαδή μέσω των ζωγραφιών στους τοίχους, έχετε σκεφτεί να παρουσιάσετε τον Κωνσταντίνο Μπρουμίδη με ένα πρότζεκτ που θα συμμετείχε μια ολόκληρη πόλη; Ή καλύτερα, οι τοίχοι μιας πόλης να γίνονταν καμβάδες για να παρουσιάσουν τη ζωή και το έργο του;

Χαλιακόπουλος: Εξαιρετική ιδέα. Σπέρνετε «δαιμόνια» με την πρότασή σας και μου υποδαυλίζετε ερεθίσματα μεγάλης περιέργειας για το πώς θα αντιμετωπιζόταν κάτι τέτοιο. Μακάρι να πραγματωθεί.   

Οι αναγνώστες πού θα μπορούσαν να σας συναντήσουν διαδικτυακά αλλά και από κοντά;

Χαλιακόπουλος: Οι αναγνώστες μου αποτελούν για εμένα – κατά κάποιο τρόπο – την ευρύτερη οικογένειά μου. Διαθέτω όπως η πλειονότητα των ανθρώπων σήμερα, email το οποίο έχει ο εκδοτικός μου οίκος, στο FB με το όνομά μου στα ελληνικά το οποίο έχω δημόσιο και βέβαια από κοντά στις παρουσιάσεις. Γιατί όχι πίνοντας κι έναν καφέ όπως έχω πράξει επανειλημμένα με φίλους και αναγνώστες, κυρίως στις εκθέσεις βιβλίου που είναι ένα υπέροχος τόπος βιβλιοσυνάντησης.
 

Οι δημιουργοί του βιβλίου

Συγγραφέας
Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος γεννήθηκε το 1958 στα Φιλιατρά Μεσσηνίας και είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και ερευνητής. Υπήρξε εκδότης της εφημερίδας «Αίσθηση Λόγου και Τέχνης» μέσα από την οποία προβλήθηκαν σπουδαίοι άνθρωποι των Γραμμάτων, των Τεχνών και των Επιστημών. Εξέδωσε διηγήματα, ποίηση, νουβέλες, μυθιστορήματα, θεατρικά και παραμύθια. Το παραμύθι του «Το ταξίδι του Φερεϋντούν» ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο 2013, ενώ παράλληλα επισκέφθηκε περισσότερους από 50.000 μαθητές της χώρας στα σχολεία τους, συνομιλώντας μαζί τους για τη διαφορετικότητα. Έχει συνεργαστεί με τις περισσότερες ημερήσιες εφημερίδες, σε ελεύθερο ρεπορτάζ, πολιτισμό, έρευνα και αρθρογραφία. Στίχοι του έχουν μελοποιηθεί και κυκλοφορούν σε cd ενώ έχει γράψει 15 ντοκιμαντέρ για την ΕΡΤ και την COSMOTE TV HISTORY. Το λογοτεχνικό του έργο,  έχει παρουσιαστεί σε βιβλιοθήκες, ινστιτούτα, μουσεία, κέντρα πολιτισμού, τόσο στην Αθήνα όσο και στη περιφέρεια. Είναι ραδιοφωνικός παραγωγός με εκπομπές σε θέματα πολιτισμού.

Εικονογράφος
Ο Απόστολος Φωκίων Βέττας γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Είναι καθηγητής Σκηνογραφίας στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., ενώ παράλληλα, από το 1975, διδάσκει στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ίδιου πανεπιστημίου. Από το 1981 έχει συνεργαστεί με θεατρικούς οργανισμούς και επιχορηγούμενα σχήματα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Σκηνογραφίες του έχουν παρουσιαστεί στα φεστιβάλ Επιδαύρου, Αθηνών, Δημητρίων κ.α. από τις σκηνές του Εθνικού Θεάτρου, του Κ.Θ.Β.Ε., της Λυρικής Σκηνής, των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας, Βόλου, Καβάλας, Καλαμάτας, Λάρισας και Πάτρας, από το Θέατρο Τέχνης, την Πειραματική Σκηνή Τέχνης Θεσσαλονίκης. Για το έργο του απέσπασε αρκετές διακρίσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Πρόσφατα τιμήθηκε από το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου και το Θεατρικό Μουσείο με το βραβείο Πάνου Αραβαντινού για το σκηνογραφικό-ενδυματολογικό του έργο κατά τη διετία 2002-2004. Η εικονογράφηση του βιβλίου Η ΜΑΙΡΗ ΠΙΝΕΖΑ είναι η δεύτερη φορά που ασχολείται με την εικονογράφηση παιδικού βιβλίου. Με τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο συνεργάστηκε και για την εικονογράφηση των βιβλίων Ιζαντόρα Ντακ (ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΥΚΛΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ  2017 ΙΒΒΥ ΣΕ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟ/ART DIRECTOR ΓΙΑ ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΚΑΙ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ / Βραχεία Λίστα Κρατικών Βραβείων Παιδικού Βιβλίου 2017) και Ο ζωγράφος με τις τρεις πατρίδες.
 

Πηγή:

https://www.nakasbookhouse.gr/content/o-syggrafeas-grigoris-haliakopoylos-kai-o-eikonografos-apostolos-vettas-mas-paroysiazoyn