English
Ηταν το 1977 στο επίνειο της πόλης των Φιλιατρών, Αγρίλη, όταν ο ευεργέτης Ελληνοαμερικανός γιατρός Χαράλαμπος Φουρναράκης μού πρωτομίλησε για έναν σπουδαίο ζωγράφο ελληνικής καταγωγής, τον Κωνσταντίνο Μπρουμίδη.
Δύο χρόνια μετά εξέδωσε ο ίδιος ένα βιβλίο με τον τίτλο «Κωνσταντίνος Μπρουμίδης, Ο Μιχαήλ Αγγελος του Καπιτωλίου των ΗΠΑ από τα Φιλιατρά της Μεσσηνίας», σε επιμέλεια του ποιητή Κώστα Κόλλια.
Το βιβλίο αυτό αποτελούσε μια πιστή μετάφραση της αμερικανικής έκδοσης που είχε κυκλοφορήσει το 1950 η βιογράφος του Μπρουμίδη, Myrtle Cheney Murdock, η οποία ως σύζυγος γερουσιαστή και συνάμα ξεναγός στο Καπιτώλιο υπήρξε η γυναίκα που τον έβγαλε στην επιφάνεια από τη λησμονιά στην οποία είχε περιπέσει.
Τα χρόνια περνούσαν και η ιστορία του σπουδαίου καλλιτέχνη ήταν γνωστή μόνο σε ελάχιστους Ελληνες, κυρίως της πόλης των Φιλιατρών, όπου υπάρχει και η προτομή του λόγω της καταγωγής του καλλιτέχνη. Από το 1995, ο γράφων, λόγω φιλιατρινής καταγωγής και δημοσιογραφικής ιδιότητας, αποφάσισε να γνωστοποιήσει τα υπάρχοντα στοιχεία σε συνδυασμό με μια πολυετή έρευνα, έτσι ώστε να πληροφορηθούν οι Ελληνες πολίτες τη ζωή και το έργο ενός δικού τους πρόσφυγα.
Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθούν ένα ντοκιμαντέρ με σκηνοθέτη τον αείμνηστο Λευτέρη Ξανθόπουλο, που αναφερόταν στη ζωή και στο έργο του Κωνσταντίνου Μπρουμίδη για την Cosmote History, ένα βιβλίο των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο το 2019 και πολλές διαλέξεις, όπως στην Παλαιά Βουλή των Ελλήνων, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών και πολλά άλλα.
Παρά ταύτα ο Μπρουμίδης εξακολουθούσε να παραμένει άγνωστος στη μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων μέχρι που ο τραμπισμός με τα γεγονότα του Καπιτωλίου «ανέδειξε» την προσωπικότητα του Μπρουμίδη, κάτι που όφειλε η πολιτεία εδώ και χρόνια να έχει πράξει.
Δυστυχώς αυτό συνέβη με τρόπο ευκαιριακό, καθώς αρκετά μέσα ενημέρωσης δίπλα στους κουμπουροφόρους του Τραμπ αντιπαρέβαλλαν και ολίγον από Μπρουμίδη.
Η ιστορία τού φιλιατρινής καταγωγής καλλιτέχνη ξεκινά ως εξής: Ο πατέρας Σταύρος Μπρουμίδης, γεννημένος στα Φιλιατρά Μεσσηνίας, συμμετέχει στο κίνημα του Ορλόφ και για να σωθεί από τους Οθωμανούς, φεύγει κυνηγημένος για την Ιταλία με ενδιάμεσο σταθμό τη Ζάκυνθο. Εγκαθίσταται στη Ρώμη όπου παντρεύεται την Αννα Μπιανκίνι, με την οποία αποκτούν τον Κωνσταντίνο, στις 26 Ιουλίου 1805.
Μέχρι το 1821 η Πελοπόννησος τελούσε υπό την κυριαρχία της Υψηλής Πύλης, ο δε πατέρας Μπρουμίδης είχε γεννηθεί υπήκοος του σουλτάνου, νομική υπόσταση που δεν άλλαξε επειδή πήγε στα Παπικά Κράτη.
Με τους νόμους της νεότερης Ελλάδας, τόσο ο πατέρας όσο και ο γιος μπορούν να θεωρηθούν Ελληνες πολίτες καθώς το Σύνταγμα της Τροιζήνας το 1827 όριζε ότι τα παιδιά των Ελλήνων πατέρων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, παρέμεναν Ελληνες πολίτες.
Ετσι λοιπόν ο Κων. Μπρουμίδης με ελληνική την εθνική του καταγωγή, πολύ περισσότερο που η Ιταλία δεν έχει ενοποιηθεί, μεγαλώνει στη Ρώμη και από μικρός δείχνει μια έφεση προς τη ζωγραφική και τις τέχνες.
Σπουδάζει τη ζωγραφική από τον Baron Camuccini και τη γλυπτική από τους Canova και Thorwaldsen, ενώ φοιτά στην Academia di San Lucca. Διδάσκεται τη μέθοδο «φρέσκο» και «secco» και εξοικειώνεται ιδιαίτερα με το να διορθώνει τα φθαρμένα από τον καιρό αριστουργήματα του Ραφαήλ.
Χρόνο με τον χρόνο, αποκτά μεγάλη φήμη κι έτσι το 1840, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΣΤ' τού αναθέτει εργασίες του Βατικανού, ενώ ξαναζωντανεύει μία φθαρμένη τοιχογραφία του Μιχαήλ Αγγελου.
Η Ρώμη γεμίζει από αριστουργήματα του Μπρουμίδη. Αποτέλεσμα της αναγνώρισης της αξίας του είναι η εντολή να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του Πάπα Πίου Θ' για τη στοά του Βατικανού.
Το 1848 η Ιταλία βίωνε μια ηφαιστειώδη κατάσταση αναταραχών. Ο λαός ζητούσε την ένωση όλων των ιταλικών κρατιδίων. Οι Πάπες αντέδρασαν. Εκείνη την εποχή ο Μπρουμίδης υπηρετούσε λοχαγός του Βατικανού παράλληλα με τις καλλιτεχνικές του ασχολίες.
Τα πράγματα όμως οξύνθηκαν όταν οι επαναστάτες που εμπνέονταν από τις ιδέες των Mazzini και Garibaldi σκότωσαν τον Rossi, υπουργό Εξωτερικών του Βατικανού. Οι παπικές δυνάμεις πήραν τότε άμεση διαταγή να πυροβολήσουν το πλήθος των επαναστατών.
Μέσα σε μια τέτοια συμπλοκή, ο λοχαγός Μπρουμίδης αρνήθηκε να εκτελέσει τις διαταγές. Η συνείδησή του είχε επιλέξει την πλευρά των φιλελεύθερων επαναστατών. Κατόπιν αυτού φυλακίστηκε από τον καρδινάλιο Antonelli. Αποφυλακίστηκε ύστερα από δεκατέσσερις μήνες με εντολή του Πάπα Πίου Θ', που ήταν γνωστός του και είχε επιστρέψει στη Ρώμη με τη βοήθεια των Γάλλων και των Αυστριακών, υπό τον όρο να μην ξαναγυρίσει ο Μπρουμίδης στην Ιταλία.
Του έδωσαν όμως ένα χρονικό περιθώριο να περατώσει τον εξωραϊσμό του έργου «Η Χρονολογία των Παπών» στη βασιλική εκκλησία του Αγίου Παύλου ως ένα δείγμα εκτίμησης στο ταλέντο και στις αρετές του.
Είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την Ελενα που γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1832 και τον Ιωσήφ που γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου 1842. Ετσι λοιπόν ως πρόσφυγας και δίχως την οικογένειά του, επιλέγει την Αμερική εξαιτίας ενός φίλου του Αμερικανού φοιτητή της Θεολογίας, του John Norris, ο οποίος τον παροτρύνει να ασκήσει εκεί το καλλιτεχνικό του ταλέντο.
Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1852 ο Κων. Μπρουμίδης πατά το πόδι του στη Νέα Υόρκη. Πάνω στη Βίβλο που του δώρισαν τα μέλη της Αμερικανικής Βιβλικής Εταιρείας γράφει: «Γεννηθείς στη Ρώμη τον Ιούλιο 26 το 1805, από τον Σταύρο Μπρουμίδη από τα Φιλιατρά, επαρχία της Αρκαδίας της Πελοποννήσου (Ελλάδος) και της Αννα Μπιανκίνι της Ρώμης».
Υπέβαλε αίτηση στις 2 Νοεμβρίου1852 να γίνει Αμερικανός πολίτης και στις 2 Νοεμβρίου 1857 ορκίστηκε. Αρχίζει λοιπόν ο πρόσφυγας με τις δύο πατρίδες να καταθέτει τα «πιστοποιητικά στοιχεία» του καλλιτεχνικού του μεγαλείου στην τρίτη πατρίδα του, την Αμερική.
Τα πρώτα του έργα, μεγάλα σε διαστάσεις και σε καλλιτεχνική αξία, γίνονται στη Νέα Υόρκη. Η Σταύρωση του Ιησού στην εκκλησία του Αγίου Στεφάνου και η Αγία Τριάδα στον μητροπολιτικό ναό της πόλης του Μεξικού.
Σε ηλικία 50 ετών, το 1855, αναλαμβάνει τον εξωραϊσμό του Καπιτωλίου. Αρχιτέκτονας ήταν ο Walter και επόπτης εργασιών ο Meigs, οι οποίοι αναζητούσαν καλλιτέχνες που να γνωρίζουν την τέχνη της νωπογραφίας. Αυτή η συγκυρία ήταν ευτυχής για τον Μπρουμίδη, ο οποίος αφήνει πολύ πιο δελεαστικές οικονομικές προτάσεις για να διακοσμήσει το Καπιτώλιο.
Ετσι, έργα εξαιρετικής τεχνοτροπίας και σπουδαιότητας δημιουργούνται από τον πρόσφυγα Κωνσταντίνο Μπρουμίδη, τα οποία ανεβάζουν τη φήμη του στα ύψη. Επειδή όμως η μοναξιά του ήταν ιδιαίτερα έντονη, αποφάσισε να αποκτήσει σύντροφο.
Επειτα από μια γνωριμία με το περίφημο μοντέλο Lola Germon, παντρεύονται το 1860, εκείνος 55 ετών κι εκείνη 18. Τη Lola την αγάπησε πολύ. Απέκτησαν έναν γιο, τον Σταύρο-Λόρενς, που από το όνομα και μόνο φαίνεται η αγάπη του για την Ελλάδα.
Ο Μπρουμίδης απαθανατίζει τη μορφή της Lola σχεδόν σε όλες τις ζωγραφιές του Καπιτωλίου. Η Lola όμως κάποια στιγμή τον εγκατέλειψε. Η φυγή της τον μαράζωσε και τον γέρασε πρόωρα. Είναι ένα από τα πολλά δράματα που έζησε ο μεγάλος Ελληνας καλλιτέχνης, καθώς η κατάθλιψη γέμισε την ψυχή του και τον οδήγησε στην απομόνωση. Παρά ταύτα, συνέχισε να εργάζεται αδιάκοπα με τον χρωστήρα του μέσα στο Καπιτώλιο.
Διακόσμησε την Αίθουσα Επιτροπής της Βουλής, την Προεδρική Αίθουσα, την Αίθουσα των Συνεδριάσεων, τον Ουρανό του Θόλου, τις Αίθουσες Επιτροπής της Γερουσίας επί των Πιστώσεων, την Αίθουσα της Υποδοχής της Γερουσίας, τις Αίθουσες Επιτροπής της Περιοχής της Columbia, της Γερουσίας, τους Διαδρόμους, το Ισόγειο και το Συμπληρωματικό Κτίριο της Γερουσίας, τον Διάδρομο της Ευρεσιτεχνίας, την Αίθουσα της Επιτροπής της Γερουσίας επί των Εξωτερικών Σχέσεων, το Διάζωμα του Θόλου και πολλά άλλα τμήματα του Καπιτωλίου.
Αριστερά: H αποθέωση του Τζορτζ Ουάσινγκτον, 1865 Ουάσινγκτον, Καπιτώλιο. Δεξιά, ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης.
Φωτ.: el.wikipedia.orgΗ Αποθέωση της Ουάσινγκτον σε επιφάνεια 500 τετραγωνικών μέτρων ετοιμάστηκε μέσα σε έντεκα μήνες. Είναι από τα θεαματικότερα έργα στον κόσμο και συνάμα η αποθέωση του Μπρουμίδη. Ο Ουρανός του Θόλου απέχει από το δάπεδο της rotunda 60 μέτρα, ενώ τα πρόσωπα ζωγραφισμένα σε ύψος τριών μέτρων φαίνονται φυσιολογικά σε διαστάσεις.
Ελευθερία, 1869
Από το σύνολο των έργων του αποκόμισε 80.712 δολάρια. Δυστυχώς όμως, ο Μπρουμίδης πέθανε πάμφτωχος. Η ζωή του είχε γίνει ένα δράμα. Η μοναξιά και τα ψυχικά αδιέξοδα τον οδήγησαν στην κατάρρευση. Αρρώστησε και τα χρήματα που έπρεπε να λαμβάνει από τις εργασίες του στο Καπιτώλιο, πήγαιναν όλα στα φάρμακα.
Την 1η Οκτωβρίου 1879 ο Μπρουμίδης σε ιδιαίτερα άσχημη κατάσταση ανεβαίνει στη σκαλωσιά για να ολοκληρώσει το σύμπλεγμα της συνθηκολόγησης των Ινδιάνων με τον William Penn, το έβδομο από τα δεκαπέντε που ήθελε να φτιάξει στο «Διάζωμα» του Καπιτωλίου. Πέφτει όμως απότομα στο δάπεδο και από τότε δεν ξανασηκώθηκε ποτέ.
Προσπάθησε να εργαστεί σπίτι του, αλλά το φάσμα της πείνας, η μοναξιά, τα γεράματα, η ξενιτιά, ο φόβος του κοινωνικού εξευτελισμού και οι 127 καλλιτέχνες των ΗΠΑ που τον κατηγορούσαν για την τεχνοτροπία των έργων του από φθόνο κι επειδή ήταν αλλοδαπός, τον ισοπεδώνουν.
Πέθανε το πρωί στις 6.30 τη 19η Φεβρουαρίου του 1880. Θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο της γυναίκας του Lola Germon, στο Νεκροταφείο Glenwood της Ουάσινγκτον, γήπεδο 70, θέση 6.
Τα έξοδα της κηδείας του τα πλήρωσαν μερικοί συνεργάτες φίλοι του, παρ' ότι ο Μπρουμίδης είχε να λαμβάνει από το Καπιτώλιο 830 δολάρια, τα οποία κρατούνταν από τον τότε αρχιτέκτονα. Τα χρήματα αυτά εδόθησαν αργότερα στον γιο του Σταύρο.
Σήμερα ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης δεν αντιπροσωπεύει μόνο έναν σπουδαίο καλλιτέχνη που ως άνθρωπος με δημοκρατική συνείδηση αρνήθηκε να πυροβολήσει τους επαναστάτες της Ρώμης, αλλά κι έναν πρόσφυγα με τρεις πατρίδες.
Αυτόν στου οποίου το πρόσωπο τιμώνται όλοι οι πρόσφυγες του παρελθόντος και του σύγχρονου κόσμου, τον οποίο ευκαιριακά λόγω τραμπισμού ανακάλυψαν προσφάτως τα κανάλια.