Φρεαρ / Χειροποίητες διαδρομές / Χριστίνα Φραγκεσκάκη / 15 Ιουνίου 2021

Φωτεινή Στεφανίδη, Παπούτσια με λουράκι, σχέδια: Φωτεινή Στεφανίδη, Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2020.

Παπούτσια με λουράκι και μικρό δερμάτινο κουμπί, φερμένα από τον πατέρα, τον ζωγράφο Γιάννη Στεφανίδη, το βράδυ, στο σπίτι, πολύτιμο δώρο της μέρας που πέρασε. Έχουν προηγηθεί τα μέτρα στο χαρτί, με μολύβια και μαρκαδόρους, αχάραγα, πάνω στις αγουροξυπνημένες, τρυφερές πατούσες του μικρού κοριτσιού.

Η ζωγράφος, χαράκτρια Φωτεινή Στεφανίδη, στο βιβλίο της, Παπούτσια με λουράκι, μας ανοίγει το παράθυρο με τα γαλλικά παντζούρια για να δούμε μαζί τον χειροποίητο κόσμο τής παιδικής και εφηβικής της ζωής, τις μικρές και μεγάλες μεταβάσεις σε μια περίοδο που εκτείνεται από τα μέσα της δεκαετίας του `60 μέχρι και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Το μοτίβο των παπουτσιών, που αλλάζουν χρώμα και μέγεθος ακολουθώντας τις εποχές που διαδέχονται η μια την άλλη και τα χρόνια που περνούν, διασχίζει το σπονδυλωτό, ψιλοδουλεμένο αφήγημα με τις 21 ιστορίες. Τα παπούτσια ως τρόπος να περπατάς μέσα στον κόσμο, να ζεις και να μεγαλώνεις, ως τόπος ασφάλειας και φροντίδας, στοχαστικού ρεμβασμού, χαράς, ονείρου και εν τέλει ευρύτερου νοήματος. Ως μαγικό κλειδί για να ανοίγει ο δρόμος και να τον διαβαίνεις. «Ακόμη και σήμερα, όταν δυσκολεύομαι, κοιτάζω τα παπούτσια μου. Δεν έχουν λουράκι, η σκόνη πάνω τους δεν φαίνεται και το σκηνικό γύρω τους είναι φτωχό ή ανύπαρκτο».

Παπούτσια μαύρα χειμωνιάτικα ή άσπρα πασχαλινά, παπούτσια που σε πηγαίνουν κατευθείαν στο καλοκαίρι, πεδιλάκια με μικρή αγκράφα, χαρούμενες σαγιονάρες με τη μαργαρίτα στη μέση, πένθιμα με χαμηλό τακούνι, άλλα που τα κουμπώνεις για να βγεις, παπούτσια που περιποιείται τα βράδια η μάνα και που το κορίτσι τα φορά πάντα με λαχτάρα, κοιτάζει συνεχώς κάτω για να τα βλέπει, τα καθαρίζει από τη σκόνη με τα χέρια ή τρίβοντάς τα πάνω στη φλοκάτη, απελπίζεται όταν λερώνονται με το ανεξίτηλο στίγμα της χλωρίνης, κι άλλα που τα κοιτάζει ξαπλωμένη ανάσκελα στο πάτωμα, μέσα στο μισοσκόταδο, γυαλισμένα από το τρίψιμο, ενωμένα και συμμετρικά.

Γύρω από τα παπούτσια και τα βήματα κινούνται τα πρόσωπα, τα πράγματα, πλέκονται οι ιστορίες. Mε λόγο πυκνό και ελλειπτικό, με χαμηλή φωνή και συγκρατημένο συναίσθημα, με εσωτερικό μέτρο που δεν εμποδίζει την τόλμη, η Φωτεινή Στεφανίδη μας οδηγεί στον πυρήνα, εκεί που βρίσκεται η μήτρα της ζωής και της τέχνης της.

Ο πατέρας που ξεκινά χαράματα για το ατελιέ και που άμα φορέσει το τουίντ σακάκι και τη γραβάτα με τους κόμπους είναι για να πάει στη δασκάλα που τον περιμένει, γιατί «Το παιδί κάνει διάφορα, είναι ατίθασο το παιδί μας, φέρνει τιμωρίες μαζί με τα δεκάρια…» και που μια φορά την εβδομάδα, οπωσδήποτε, θα παρουσιαστεί στην Ασφάλεια, η μάνα που μόλις κλείσουν τα σχολεία για το καλοκαίρι πετάει με ενθουσιασμό στο πατάρι της κουζίνας τη τσάντα με τις επαναλήψεις μαζί, «Φτου ξελεφτερία», και που ντύνει το κορίτσι με τιρκουάζ, σαν το νερό της πισίνας, ποπλινένια ποδιά, ενώ το Υπουργείο, «Το Υπουργείο; Τι είναι αυτό;» ορίζει με ακρίβεια πώς θα είναι η ποδιά: Αυστηρή, σκούρα, πολύ σκούρα μπλε, σχεδόν μαύρη, χωρίς τίποτα λευκό. O πατέρας ξανά, με το μεγάλο, όμορφο, πλιάν τραπέζι του, το χιλιοχαραγμένο, στο χρώμα του ξύλου, τα κοπίδια και τους διαβήτες, τους γραμμοσύρτες, τα στένσιλ, τα καμπυλόγραμμα, τα εργαλεία της χαρακτικής, το μακετόχαρτο, τα σωληνάρια που γεμίζουν τα βαζάκια με χρώμα. Κι εκείνη που από τα γόνατά του ακολουθεί τη γραμμή του πινέλου με τα μάτια, «…εδώ ασπράκι, εκεί ασπράκι». Ο αδελφός που κατεβαίνει σταθερά στην πόλη, από το Νέο Ηράκλειο στο ωδείο της οδού Μαιζώνος, και που χάνεται, για πολλές ώρες, μέχρι τα βαθιά μεσάνυχτα, εκείνη την ημέρα. 16 Νοεμβρίου 1973. Η καλή δασκάλα και η άλλη, το σπίτι με τη μάντρα, ο εκκλησιασμός, το χάδι, ο Πράσινος λόφος και η Παναγίτσα, ο καλτσοβιομήχανος Αλή Μπαμπού, το καλοκαίρι που ο πατέρας στήνει το καβαλέτο του στη μικρή πλατεία, στο Άστρος Κυνουρίας.

Η Στεφανίδη ξεδιπλώνει την οδοιπορία της, από την παιδική στην εφηβική ηλικία και στην ενηλικίωση που θα ακολουθήσει, δείχνοντάς μας, από ιστορία σε ιστορία, τις πρώτες ύλες που στερέωσαν τις διαδρομές της, τα κομβικά σημεία που συνθέτουν τον δικό της χάρτη. «Το κουδούνι για μέσα με βρίσκει στο φράχτη του «έργου». Βάζω την αυλόπορτα χρησιμοποιώντας μια φλούδα χοντρή από τους ευκάλυπτους της πάνω αυλής, το ίδιο υλικό που μεταχειρίστηκα και για τη στέγη. Την τετραγωνίζω χαράζοντάς την πολλές φορές με το χάρακα, την κόβω και τη δένω με χρωματιστό μαλλί που ξηλώνω απ` τη ζακέτα μου. Ήμουν εκτός εαυτού». Κι αλλού: «Ησυχία μέσα. Σκασίλα μου, ούτε κοιτάζω προς την τάξη».

Έρχεται η μέρα που συνειδητοποιεί πως ο πατέρας έχει χρόνια πια να σχεδιάσει την πατούσα της στο χαρτόνι και πως τώρα φορά τα σανδάλια που η ίδια διαλέγει από το Μοναστηράκι, κοιτάζει πάλι κάτω, να τα δει, και κρατώντας το ωραίο, φτιαγμένο από τα χέρια του, με λάδι, πορτρέτο της, ελεύθερο να στεγνώσει, μπαίνει στο λεωφορείο, αποχαιρετώντας, με τον δικό της τρόπο τον πρώτο εφηβικό έρωτα. Είναι δεκατεσσάρων χρονών, σε λίγο θα μπει για τα καλά μέσα στα χρώματα και στα πινέλα, κι έχει καταλάβει από καιρό πως τα «ασπράκια» είναι το φως στη ζωγραφική.

Ένας κόσμος που αλλάζει, το έργο της που ξεκινά, «μη μου μιλάτε, χτίζω», το μέλλον που αχνοφαίνεται, η τέχνη που είναι παντού στο σπίτι, το σθένος. Μια πάλλουσα ζωή. Ένα βιβλίο που φτιάχνεται από τότε. Γραμμένο με μεγάλη μαστοριά, με γλώσσα ρέουσα και ευφυή, με καλοσύνη, χωρίς ωραιοποιήσεις, βιβλίο που σε ξαφνιάζει. Μικρές ανατροπές μέσα στην ησυχία. Επίλογοι – αποστάγματα, καμία διδαχή, με παιγνιώδη πρόζα οι ιστορίες του μας κλείνουνε το μάτι, μας καλούν να γίνουμε συμμέτοχοι, κυρίως, στην αταξία. Σε μια αταξία που σπάει τον κανόνα, την ομοιομορφία, και ανοίγει φωτεινά περάσματα για να διέλθει η ζωογόνος χαρά και να μας διαπεράσει. Με 21 μικρές, λεπταίσθητες εικόνες, σαν τάματα, της Φωτεινής Στεφανίδη, με την άλλη της ιδιότητα τώρα της εκλεκτής ζωγράφου. Μικρά απέριττα στολίδια. Βιβλίο βραβευμένο. Με την ξεχωριστή σφραγίδα των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο.

Πηγή:

frear.gr/?p=31562