Elniplex / Το σπίτι μου, της Δέσποινας Ηρακλέους (εικ.: Φωτεινή Στεφανίδη) / Απόστολος Πάππος / 19 Ιουλίου 2024

Η Δέσποινα Ηρακλέους και η Φωτεινή Στεφανίδη κεντούν λέξη λέξη, εικόνα εικόνα ένα πολύ σημαντικό βιβλίο. Τι είναι σπίτι; Και πώς είναι ένα σπίτι; Με πολλή… φαντασία!

Περί τίνος πρόκειται

Αυτοαναφορικότητα

Την πρώτη φορά που περπάτησα δίπλα στην λεγόμενη Πράσινη Γραμμή, ένιωσα μια απροσδιόριστη επιθετική αναστάτωση που σταδιακά έγινε μια πλήρης εσωτερική ψυχική αποδιοργάνωση. Ο σκληρός μυς της καρδιάς δεν μπορούσε να χωρέσει εκείνη τη στιγμή ότι στην πόλη αυτή, έπρεπε να δείξεις ταυτότητα και να καταγραφείς για να πας λίγο παρακάτω. Το έκανα εικόνα, το προσωποποίησα. Ζω στον Πειραιά. Να πρέπει να δείξω ταυτότητα για να πάω από την Καστέλλα στο Πασαλιμάνι, από τον Προφήτη Ηλία στη Ζέα. Και να βλέπω φυλάκια, στρατιώτες, συρματοπλέγματα, πράσινα βαρέλια, σημαίες, συνθήματα και κάτι ειρηνιστικές κοροϊδίες “ΟΗΕ, ουαί κι αλίμονό μας“. Διαλύθηκα. Περπατούσα και κοιτούσα για να χωνέψω αυτό που έβλεπα. Πέρασα απέναντι. Είδα τη διαδικασία. Περάστηκα στο σύστημα ως επισκέπτης. Περπάτησα λίγα μέτρα. Είδα τη βιτρίνα. Την είχαν φροντισμένη, όπως πρέπει να είναι οι βιτρίνες. Δεν σταμάτησα πουθενά. Ούτε σε μαγαζί, ούτε σε κάτι άλλο. Φτου και βγαίνω. Έφυγα μετά από λίγα λεπτά. Εγώ, ένας ξένος εκεί, και ένιωθα έτσι. Για φαντάσου, να έχεις ζήσει αυτήν την προδοσία -γιατί προδοσία ήταν- αυτήν τη φρίκη, να έχεις προσωπικές αναφορές, γονείς, συγγενείς, φίλους, να έχεις αγνοούμενους, να έχεις κατασχεμένη περιουσία. Η Κύπρος είναι η ντροπή της Διεθνούς Κοινότητας. Είναι η ντροπή των εθνικιστών και ακραίων απανταχού της Γης. Είναι η ντροπή των δικτατοριών και των υψηλά φτιαγμένων συμφωνιών. Και σταματώ εδώ.

Εστιάζοντας

Η Δέσποινα Ηρακλέους, μία από τις πλέον αξιόλογες φωνές της Κυπριακής Λογοτεχνίας για παιδιά και εφήβους, και η Φωτεινή Στεφανίδη, κορυφαία εικονογράφος που αποτυπώνει παντού αυθεντική ελληνικότητα και ανόθευτο ηθικό ανάστημα, συνεργάζονται υποδειγματικά δημιουργώντας ένα εικονογραφημένο βιβλίο που μιλά για σπίτια. Το κορίτσι ζει σε ένα κινούμενο βαν, σε μια νομαδική οικογένεια που ίσως δεν απολαμβάνει ανέσεις, αλλά απολαμβάνει ελευθερία, όση επιτρέπεται τέλος πάντων από τα κάθε λογής συρματοπλέγματα. Το αγόρι ζει σε ένα σπίτι από εκείνα με την τρύπα στο τοιχίο της ταράτσας, δημιουργημένα από το στρατό σε πολλά σπίτι κατά μήκος της Πράσινης γραμμής για να λειτουργήσουν ως πολυβολεία σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης. Το αγόρι, λοιπόν, ζει σε ένα εν δυνάμει πολυβολείο. Σε ένα σπίτι που θα επιταχθεί και θα γίνει πεδίο βολής. Τι αστέρια βλέπεις από αυτήν την ταράτσα; Και πόσα μπορείς να δεις από εκείνη την τρύπα;

Η ποίηση του κειμένου είναι σκληρή. Μέσα στη λιτότητα των καλοκουρδισμένων λέξεων που έχουν δουλευτεί για να μείνει το απαραίτητο απόσταγμα, εκείνο που θα γευτεί ο αναγνώστης, η πραγματικότητα που αποτυπώνεται είναι κυνική, οδυνηρή για τον ψυχισμό ενός παιδιού. Η ζωή ενός παιδιού είναι επίθεση στο παιχνίδι, για τη νίκη, δεν είναι άμυνα στα πολυβολεία. Στο ποδόσφαιρο εννιά στους δέκα θέλαμε να παίξουμε επιθετικοί, για το γκολ, σχεδόν κανείς δεν ήθελε να κάτσει τέρμα ή στόπερ (άμυνα). Τα παιδιά δεν γεννήθηκαν για ευτελείς θεσμούς και πράσινες γραμμές, ούτε για “πεδία βολής φτηνά που ασκούνται βρίζοντας ξένοι φαντάροι“. Αυτό είναι αντικανονικότητα. Η παιδικότητα, η αγνότητα, η ομορφιά της παιδικής ψυχής, που δεν έχει μπει στη συναλλαγή και την ιδιοτέλεια, όπως αποτυπώνεται στο κείμενο της συγγραφέα περνούν πάνω από τον τραυματισμένο πήχη των ενηλίκων, ίπτανται. Αυτό είναι το σπίτι μου. Κινείται. Δεν με πιστεύει ούτε η δασκάλα. Λέει ότι έχω φαντασία. Ο άλλος ζει δίπλα σε μια πράσινη γραμμή με συρμπατοπλέγματα. Μεγάλη φαντασία κι αυτός. Αλλά έτσι είναι. Κάποιες φορές η φαντασία αιωρείται πιο ψηλά από την πραγματικότητα, την ξεπερνά.

Απαράμιλλη επιδεξιότητα από τη Φωτεινή Στεφανίδη. Συλλέγει καρτερικά τις λέξεις της Δέσποινας Ηρακλέους και τις μεταβολίζει σε εικόνες, σε οπτικά στοιχεία, αναβιβάζοντας τον κόσμο τους σε ένα ακόμη ανώτερο στρώμα αφήγησης, πολυσήμαντο, για το σπίτι, την οικογένεια, τον τόπο, τον διχασμό, τον πόλεμο, την παιδική ψυχή. Όσα δεν βάνει ο λογισμός… Γιατί έχει μπει ξανά στον πυρήνα της ιστορίας, στην ψυχή της και έτσι εικονογραφεί μεταποιώντας την ουσία της λέξης σε μορφή. Λέξεις και εικόνες, συμπράττοντας με έναν καρμικό, θα έλεγα, τρόπο, αποπνέουν ευαισθησία, υποδόρια μελαγχολία, αυτή της μαινόμενης τίγρης του ελληνικού κόσμου, και με την εκφραστική τους δύναμη δημιουργούν μια κιβωτό συναισθημάτων και συλλογισμών που πελαγίζουν μες την οδύνη του κακού που μονομερώς επέβαλλε τις νόρμες του. Όχι για πάντα. Στο τέλος, το καλό θα νικήσει. Γιατί έτσι γίνεται πάντα στο τέλος.

Είναι η γλάστρα έξω από την πόρτα, είναι οι γάτες που αγνοούν συρματοπλέγματα και ανθρώπινες συμβάσεις, είναι η πινακίδα με το Ριζοκάρπασο, εκεί στο δάχτυλο της Κύπρου, που στην επόμενη σελίδα γίνεται Ντιπκαρπάζ, είναι τα λουλούδια στον άνεμο, τα σπίτια, τα γαϊδούρια, τα καράβια στη θάλασσα. Είναι η ταράτσα και η τρύπα και το πολυβόλο και ο φράχτης και τα βαρέλια και τα παιδικά χρώματα και τα ζώα στην οροφή του βαν και το κόκκινο βιβλίο που πετάει για τα παιδιά της Καρπασίας. Είναι όλα λέξεις και εικόνες, σε μια αρμονική, αφηγηματική οικονομία και πολυσημία όπου το λίγο είναι πολύ και όμορφο.

Έχουμε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο. Να μιλήσετε για σπίτια. Να μιλήσετε για σύνορα και για πατρίδες και για πολέμους και για παιδικά χρόνια και για διαφορετικότητα. Και να ζωγραφίσετε τα δικά σας, πραγματικά ή φανταστικά, σπίτια. Ίσως να ανακαλύψετε κάποιο αυτοκινούμενο σπίτι ή κάποιο άλλο οδόφραγμα.

“Κάθε χρόνο όταν ξεκινούν τα σχολεία σκέφτομαι τα εγκλωβισμένα παιδιά στο Ριζοκάρπασο, στην κατεχόμενη Καρπασία, που μένουν εκεί στα σπίτια τους, στην γη των προγόνων τους, με πολλές δοκιμασίες και στερήσεις. Αλλά συνεχίζουν να ονειρεύονται” (Δέσποινα Ηρακλέους)

Για αναγνώστες από 5 περίπου ετών.

Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Απόσπασμα

Πηγή:

https://www.elniplex.com/to-spiti-mou