Elniplex / Η Μεγάλη Βιβλιο-Ανασκόπηση 2018 του ELNIPLEX / Απόστολος Πάππος / 30 Δεκεμβρίου 2018

Στο εκδοτικό τοπίο, δημιουργοί και εκδότες αναζήτησαν νέες τάσεις και θέματα, αφού τα τελευταία αγαπημένα υπερκαλύφθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Είναι μια χρονιά μεταβατική στη θεματολογία και αυτό φάνηκε από την απουσία πολλών πρωτότυπων θεμάτων και την κατάβαση σε θέματα που απασχολούν χρόνια τα βιβλία για παιδιά: φιλαναγνωσία, εκφοβισμός, προσφυγικό, συναισθήματα. Πλάι στην μικρή τόλμη δημιουργών και εκδοτών για καινούρια πράγματα τα οποία θα υποστηριχθούν δεόντως, συναντούμε ως χαρακτηριστικά τη δικαίωση όσων, αντιθέτως, τόλμησαν να φύγουν από τις τετριμμένες γραμμές, την ελάχιστη ανταπόκριση που βρίσκει η ποίηση για παιδιά -πόσο κρίμα- στα ράφια των βιβλιοπωλείων, τα πολλά εξαιρετικά βιβλία γνώσης που άνθισε πραγματικά ως είδος, τα πολλά παρωχημένα βιβλία δραστηριοτήτων για παιδιά που αντιμετωπίζουν τα παιδιά ως λύτες σταυρολέξων.

Δημιουργία, δράσεις, θαύματα, απώλειες… Η βιβλιο-ανασκόπηση του 2018 ξεκινά…

ΓΕΓΟΝΟΤΑ

• Το 36ο Παγκόσμιο Συνέδριο της ΙΒΒΥ, της Διεθνούς Οργάνωσης για τα Βιβλία για Παιδιά και Νέους, με θέμα «Όταν η Ανατολή συναντά τη Δύση μέσα από τα παραμύθια και τα βιβλία των παιδιών» που πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, έφερε στην Αθήνα δεκάδες συγγραφείς, εικονογράφους, εκδότες, μεταφραστές, επιμελητές, εκπαιδευτικούς, φοιτητές, πανεπιστημιακούς, ερευνητές και βιβλιοθηκονόμους. Την 1η μέρα ξεχώρισαν η ομιλία του καθηγητή και ερευνητή Picture Books Dr Perry Nodelman, καθώς και οι ομιλίες της πρόεδρου του ελληνικού τμήματος της IBBY Βασιλική Νίκα, του Βαγγέλη Ηλιόπουλου και του προέδρου της IBBY Wally De Doncker. Την 2η μέρα ξεχωρίσαμε τις ομιλίες της καθηγήτριας γλωσσολογίας Dr Kathy G. Short και της βραβευμένης συγγραφέα και ακτιβίστριας Deborah Ellis, ενώ την 3η μέρα ο συγκλονιστικός συγγραφέας Γκρέγκορι Μαγκουάιρ καθήλωσε με την αντισυμβατική ομιλία του “The light within the story. Το ELNIPLEX ήταν εκεί και τις τρεις μέρες.
• Πολύ σημαντική η πρωτοβουλία της Εθνικής Βιβλιοθήκη της Ελλάδος να ανοίξει στο ευρύ κοινό στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), όσο και στο ιστορικό Βαλλιάνειο Μέγαρο στο κέντρο της πόλης διευρυμένες συλλογές, σύγχρονες υπηρεσίες και Δανειστικό Τμήμα.
• Το 2018 η 5χρονη Ματίλντα του Ρόαλντ Νταλ έγινε 30 ετών και κοίταξε κατάματα τον Ντόναλντ Τραμπ, το παγκόσμιο εκδοτικό -και όχι μόνο- φαινόμενο Χάρι Πότερσυμπλήρωσε τα 20 με τα βιβλία του να κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός σε συλλεκτικές εκδόσεις, ο εκπληκτικός Χιονάνθρωπος (The Snowman,) του Dianne Jackson που αφηγείται την καταπληκτική ιστορία ενός αγοριού του οποίου κάποια Χριστούγεννα ο χιονάνθρωπος ζωντανεύει έγινε 40 ετών (1978), ενώ ο πολυβραβευμένος Τριγωνοψαρούλης του Βαγγέλη Ηλιόπουλου (ο συγγραφέας είπε στη Μαίρη Μπιρμπίλη σχετικά: “Ο Τριγωνοψαρούλης μίλησε για το κατάλληλο θέμα την κατάλληλη στιγμή με έναν αληθινό τρόπο. Μίλησε για το διαφορετικό την εποχή που οι κοινωνίες μετασχηματίζονταν σε πολύ-πολιτισμικές με έναν ήρωα που είναι αντι-ήρωας, δηλαδή είναι ένας από εμάς και κάθε παιδί μπορεί να ταυτιστεί μαζί του”) έκλεισε και αυτός τα 20 και το γιόρτασε με μια επετειακή έκδοση. Ξεχωρίσαμε επίσης την έκτη έκδοση του εξαιρετικού μυθιστορήματος του -κατά βάση συγγραφέα βιβλίων για παιδιά- Μάκη Τσίτα “Μάρτυς μου ο Θεός” (βραβείο λογοτεχνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης) ενός βιβλίου που γράφει τη δική του ιστορία καθώς μεταφράζεται στη μία γλώσσα μετά την άλλη.
• Την Πέμπτη 27 Δεκεμβρίου, 4 μέρες πριν το 2018 μας αποχαιρετήσει, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μυρσίνη Ζορμπά, συναντήθηκε με συγγραφείς και εικονογράφους που τιμήθηκαν πρόσφατα με τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου καθώς και με φορείς βιβλίου προκειμένου να συζητήσουν για το παιδικό και εφηβικό βιβλίο. Η υπουργός προανήγγειλε σύσταση ενός νέου οργανισμού για το βιβλίο. Στη συνάντηση παρέστησαν δημιουργοί όπως Μαρία Παπαγιάννη, Ίρις Σαμαρτζή, Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Μάνος Κοντολέων, Αχιλλέας Ραζής, Πέτρος Μπουλούμπασης, Αντώνης Παπαθεοδούλου, Κώστας Χαραλάς, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Ελσα Μυρογιάννη, Ελένη Ανδρεάδη, η καθηγήτρια Αγγελική Γιαννικοπούλου και εκδότες.
• Στο μεγάλο βραβείο της λογοτεχνίας για ενηλίκους, η Σουηδική Ακαδημία αποφάσισε να μην απονείμει βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2018, για πρώτη φορά εδώ και 63 χρόνια, εξαιτίας σεξουαλικού σκανδάλου που έχει προκαλέσει έξι παραιτήσεις μελών της Σουηδικής Ακαδημίας. Όμως, η Νέα Ακαδημία που συστάθηκε μετά το σκάνδαλο απένειμε το εναλλακτικό βραβείο Νόμπελ 2018 στην 81χρονη Maryse Conde από τη Γουαδελούπη.
• Σημαντικές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν πολλές. Ξεχωρίσαμε την τιμητική ημερίδα προς τιμήν του σημαντικού Έλληνα συγγραφέα Μάνου Κοντολέων «Μάνος Κοντολέων, 40 χρόνια: Έψαχνα πάντα τις λέξεις» (27 Νοεμβρίου) την επιστημονική επιμέλεια της οποίας είχε η καθηγήτρια της Νεοελληνικής Φιλολογίας Βίκυ Πάτσιου.
• Εκδηλώσεις για την προώθηση της φιλαναγνωσίας πραγματοποιήθηκαν πολλές και αρκετά σημαντικές, όπως στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων όπου με μία ξεχωριστή «Κυριακή στην Τεχνόπολη» στις 22 Απριλίου βουτήξαμε στις σελίδες των βιβλίων για να ανακαλύψουμε συναρπαστικούς κόσμους, μαγικές λέξεις και εικόνες, η Εβδομάδα εθελοντισμού Νοιάζομαι & Δρω (12-18 Μαρτίου) όπου τα παιδιά με αφορμή πάντα κάποιο βιβλίο, νοιάστηκαν κι ανέλαβαν πρωτοβουλίες σχεδιάζοντας κι υλοποιώντας δράσεις για την Τρίτη ηλικία, τους άστεγους και το περιβάλλον, ενώ έλαβαν χώρα το 37ο Πανελλήνιο Φεστιβάλ Βιβλίου (1-17 Ιουνίου 2018) στη Θεσσαλονίκη, το 47ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο (31 Αυγούστου-16 Σεπτεμβρίου), η 32η Έκθεση Βιβλίου στον Πειραιά(8-24 Ιουνίου). Επίσης έγιναν αξιόλογες περιφερειακές εκδηλώσεις όπως το 1ο Φεστιβάλ Παιδικού Βιβλίου με σύνθημα «Τα βιβλία παίζει»στην Αστυπάλαια (1-4 Ιουνίου), η 16η Γιορτή Παραμυθιών με παραμύθια “Ομορφιάς και ασχήμιας” στην Κέα (21-29 Ιουλίου) και οι εκδηλώσεις του Δήμου Π. Φαλήρου «Παλαιό Φάληρο, ένας βιβλιότοπος για τα παιδιά» που πραγματοποιήθηκαν για 6η συνεχή χρονιά (12-18 Μαρτίου) υπό την αιγίδα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου.

ΠΡΟΣΩΠΑ

Δυο μεγάλες απώλειες κατέγραψε ο χώρος του παιδικού βιβλίου, μέσα σε λίγες μέρες μάλιστα. Στις 27 Μαρτίου πέθανε σε ηλικία 60 ετών η βραβευμένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων Φωτεινή Φραγκούλη και στις 8 Απριλίου σε ηλικία 74 ετών ο διακεκριμένος εικονογράφος και σκιτσογράφος Βαγγέλης Παυλίδης (συνέντευξή του στο ELNIPLEX εδώ).

Βαγγέλης Παυλίδης

Σημαντική είναι η απώλεια του στιχουργού και ποιητή Μάνου Ελευθερίου που σαγήνευσε μέσα από τα τραγούδια του, της Μαρίας Αργυριάδη, μεγάλης δωρήτριας του Μουσείου Μπενάκη Παιχνιδιών που “κρύβεται” πίσω από το βιβλίο της Ελένης Γερουλάνου “Ένας αρκούδος μια φορά”, του έξοχου στιχουργού Αργύρη Βεργόπουλου (πασίγνωστα τα τραγούδια του με τον Λίνο Κόκοτο στις “Ώρες“) και της σκηνοθέτη και τραγουδίστριας Μαριάννας Τόλη, ενώ διεθνώς έχασαν τη μάχη με τη ζωή η Αυστριακή συγγραφέας παιδικών βιβλίων Κριστίνα Νέστλινγκερ, οι Αμερικανοί θεατρικοί συγγραφείς Νιλ Σάιμονκαι Τομ Γκρίφιν, ο θρύλος των κόμικς Σταν Λι, ο Ισραηλινός συγγραφέας Άμος Οζ μόλις χθες και ο Βρετανός Φίλιπ Κερ και η διακεκριμένη Αμερικανίδα συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ούρσουλα Κ. Λε Γκιν.

Η Αθήνα ως Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου σε συνεργασία με εκδότες, πρεσβείες και οργανισμούς, προσγείωσε στο Ελευθέριος Βενιζέλος μερικούς σπουδαίους δημιουργούς.

• Την ISOL, την τεράστια αυτή καλλιτέχνιδα, βραβευμένη με το κορυφαίο βραβείο παιδικής λογοτεχνίας Astrid Lidgren, που γοητεύει με τα βιβλία της, όπως το Νοτούρνο-Συνταγές για Όνειρα (εκδόσεις Μάρτης) αλλά και την ευγένεια και δεκτικότητά της όπως την διακρίναμε στο 3o Bobos Arts & Festival στον κήπο του Μεγάρου. Διαβάστε την εξαιρετική συνέντευξή της στο ELNIPLEX και δείτε το βίντεό μας για την επίσκεψή της στην Αθήνα.

Η ISOL στο φακό του ELNIPLEX στον Κήπο του Μεγάρου

• Τον Mike Kenny (η συνέντευξή του στο ELNIPLEX εδώ), έναν από τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς σε όλον τον κόσμο, με ειδίκευση στο παιδικό θέατρο, που επισκέφθηκε την Ελλάδα στα πλαίσια του 5ου Ευρωπαϊκού Λογοτεχνικού Περιπάτουτο διήμερο των τυφώνων (28-30 Σεπτεμβρίου). Η εφημερίδα Independent τον έχει συμπεριλάβει στους δέκα καλύτερους θεατρικούς συγγραφείς εν ζωή (Top Ten Living Playwrights), ενώ έργα του παίζονται σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο ΚΠΙΣΝ μίλησε για τα παιδιά και τους νέους, το είδος και την ποιότητα θεάτρου που υπερασπίζεται μέσα από τα γραπτά του και Το Αγόρι με τη Βαλίτσα (εκδόσεις Πατάκη) που διασκεύασε η Ξένια Καλογεροπούλου (συνέντευξή της εδώ).

Mike Kenny και Ξένια Καλογεροπούλου στο φακό του ELNIPLEX στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

• Στο πλαίσιο του 5ου Ευρωπαϊκού Λογοτεχνικού Περιπάτου βρέθηκε στην Αθήνα και ο εξαιρετικός Πολωνός εικονογράφος Piotr Socha (συνέντευξή του στο ELNIPLEX εδώ), δημιουργός του απίστευτου βιβλίου γνώσεων “Μέλισσες (εκδόσεις Μικρή Σελήνη).

• Τον Εντουάρντο Χάουρεγκι (συνέντευξή στο ELNIPLEX εδώ), συν-συγγραφέα μαζί με τον Ιταλό συγγραφέα Πιερντομένικο Μπακαλάριο της εξαίρετης σειράς «Η ωραιότερη ιστορία που γράφτηκε ποτέ»

Ο Εντουάρντο Χάουρεγκι υπογράφει βιβλία λίγο μετά τη συνέντευξή μας. Μπροστά το μαγικό βιβλίο του με το χειρόγραφο της Ωραιότερης Ιστορίας που γράφτηκε ποτέ (Alice in Boringland).

• Τον σπουδαίο Σουηδό συγγραφέα, μετρ και ποιητή της αστυνομικής λογοτεχνίας Arne Dahl που μίλησε στον Ιανό με τον Πέτρο Μάρκαρη, στον ΕΥΡΙΠΙΔΗ με τον Γρηγόρη Αζαριάδη, αλλά πριν απ’ όλα είχε μιλήσει στο ELNIPLEX σε μία εκπληκτική συνέντευξηπου σπάνια θα συναντήσετε. Ο Arne Dahl ήταν μάλιστα μαζί με τον Simon Beckett νικητές του αστυνομικού βραβείου μυθιστορήματος Ripper 2018.

Ο Arne Dahl μιλάει στο ELNIPLEX

Στην 70η Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης ανακοινώθηκαν στις 11 Οκτωβρίου οι υποψηφιότητες των χωρών για το σημαντικότατο βραβείο Astrid Lindgren Memorial 2019. Μεταξύ των 246 υποψηφίων από 64 χώρες βρίσκονται πέντε Έλληνες και μια Κύπρια συγγραφείς. Πρόκειται για τον Ευγένιο Τριβιζά, τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο, τον Αντώνη Παπαθεοδούλου, την Γιολάντα Πατεράκη και την Κύπρια Μαρία Πυλιώτου. Κοντά τους, συνυποψήφιος, ο οργανισμός Library4All που στις 18 Σεπτεμβρίου 2018 συμπλήρωσε 5 χρόνια σπουδαίας φιλαναγνωστικής δράσης σε όλη την Ελλάδα με τη συγγραφέα και ψυχή του Library4All, Ελένη Γερουλάνου, να λέει στο ELNIPLEX το αυτονόητο: “Μας φαίνεται αδιανόητο να υπάρχουν σχολεία χωρίς βιβλία“.

Στη Φρανκφούρτη παρουσιάστηκαν την ίδια μέρα και τα βιβλία στα οποία απονεμήθηκε το σήμα White Ravens, μια σπουδαία διάκριση που απονέμεται από τη Διεθνή Παιδική και Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου, μιας από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του κόσμου. Ανάμεσά τους και 5 ελληνόγλωσσα βιβλία: ο λυρικός Ασφοντυλίτης της Εύης Γεροκώστα (Καλειδοσκόπιο), το ευρηματικό Γιατί οι πρωτόγονοι δεν ήξεραν τίποτατου Νίκου Ποταμιάνου (Κέδρος), οι άρτιες Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια 40 μοναδικές Ελληνίδες της Κατερίνας Σχινά (Παπαδόπουλος), το αριστουργηματικά υπαινικτικό Όταν ήρθαν για εμένα από τη σειρά Λέσχη Αλλόκοτων Πλασμάτων του Γιώργου Κ. Παναγιωτάκη και τα μαγικά χάικου της Ροδούλας Παππά (Νεφέλη), ενώ κοντά τους βρέθηκε το βιβλίο του Κύπριου Χριστόφορου Χριστοφόρου Η βάρκα που δεν βούλιαζε σε εικονογράφηση της Ντανιέλας Σταματιάδη (Πάργα).

Σημαντική διάκριση για δυο σπουδαίες Ελληνίδες δημιουργούς, την συγγραφέα Μαρία Παπαγιάννη (συνέντευξή της μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς της εδώ) και την εικονογράφο Ίριδα Σαμαρτζή που είναι υποψήφιες για το Παγκόσμιο Βραβείο Λογοτεχνίας για παιδιά και νέους Hans Christian Andersen Award 2020 #HCAΑ2020, #HCAAgreeknominee.

ΒΡΑΒΕΙΑ

Τα βραβεία της GreekIbby, του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου σε συγγραφείς, εικονογράφους, μεταφραστές και φορείς άνοιξαν το χορό στις 30 Μαρτίου με τα βιβλία Ένα Κίτρινο φύλλο, Τα κίτρινα καπέλα, Κατασκευαστής Παραμυθιών, Επιδιορθωτής Ονείρων, Το σκλαβάκι της Κνωσού, Το αγόρι στο θεωρείο και το Ταξίδι στο ηλιακό σύστημα να διακρίνονται.

Τις τελευταίες μέρες του 2018 απονεμήθηκαν και τα Κρατικά Βραβεία Παιδικού Βιβλίου 2017 (εκδόσεις 2016) όπου βραβεύθηκαν ο Κώστας Χαραλάς για το εξαίρετο Μαύρο πρόβατο στο Τέξας(Μεταίχμιο), ο Αχιλλέας Ραζής και η Αργυρώ Πιπίνη για το εμβληματικό Μελάκ, μόνος (Καλειδοσκόπιο), η Αλεξάνδρα Μητσιάλη για το μεστό Ξυπόλυτοι ήρωες (Πατάκης) και η Έλσα Μυρογιάννη για Τα φαντάσματα του Θόδωρου Παπαγιάννη (Καλειδοσκόπιο).

Βραβεία έδωσαν και άλλοι φορείς όπως τα Public, με Το τέταρτο αλογάκι, του Διονύση Λεϊμονή, την Παναγιώτα Κατσακάλη για τη νύχτα των θαυμάτων και το Ο άνθρωπος φωτιά του Κωνσταντίνου Πατσαρού (συνέντευξη) να υπερψηφίζονται από το κοινό, το περιοδικό Αναγνώστης με τα “Στην μύτη του κουταβιού μια ακριδούλα…“, “Σιλουανή“, “Όταν ήρθαν για εμένα“ από την Λέσχη αλλόκοτων πλασμάτων και “Η πυξίδα δε δείχνει πάντα το Βορρά“ να ξεχωρίζουν από την εν λόγω κριτική επιτροπή, η Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά (63ος Διαγωνισμός 2018) σε συγγραφείς, εικονογράφους και σχολεία και τα ΕΒΓΕ για την εικονογράφηση βιβλίων.

Επίσης, δυο Έλληνες εικονογράφοι βιβλίων για παιδιά, η Ίρις Σαμαρτζή και ο Φίλιππος Φωτιάδης, συμπεριλήφθηκαν στη λίστα των υποψηφίων για τα Διεθνή βραβεία εικονογράφησης Global Illustration Award 2018.

Το 2018 ήταν η πρώτη χρονιά που η συντακτική επιτροπή του ELNIPLEX δημιούργησε τις Χρυσές Λίστες για τα παιδικά (0-8 ετών) και τα νεανικά βιβλία (9-16 ετών), δύο άρθρα που διαβάστηκαν από περισσότερους από 60.000 ανθρώπους και αποτέλεσαν τον πλέον πολύτιμο διαδικτυακό οδηγό βιβλίου της χρονιάς.

Η Χρυσή Λίστα 2018 με τα 40 παιδικά βιβλία και η Η Χρυσή Λίστα 2018 με τα 40 βιβλία για παιδιά 9-16 ετών φανέρωσαν την ανάγκη πολλών ανθρώπων για το καλό βιβλίο και έγιναν από την πρώτη κιόλας χρονιά τους… θεσμός! Θα καταρτισθούν τον Απρίλιο του 2019 για δεύτερη χρονιά, ακόμα πιο υπεύθυνα και με την αξιοπιστία του ELNIPLEX.

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

Α. Τα μεταφρασμένα

Σπουδαία βιβλία μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν στα ελληνικά, πολλά από αυτά ιδιαιτέρως γρήγορα σε σχέση με το ξενόγλωσσο πρωτότυπο. Αξίζουν πραγματικά την προσοχή και τον χρόνο μας, την αγάπη και το αναγνωστικό μας βλέμμα. Βιβλία τρυφερά, που συγκινούν όπως Ο Νόι και η φάλαινα του χειμώνα του Μπέντζι Ντέιβις ο οποίος υπογράφει και την εκπληκτική ωδή στην ελευθερία, Το Γκρότλιν. Βιβλία με πολύ χιούμορ όπως το απίθανο Μην ανοίξεις αυτό το βιβλίο του Άντι Λι, το ευφυές Φτου και βγαίνω του Ρομπ Χόντγκσον, Το Τζάτζαλο, του Σον Φέρελ που εξιχνιάζει εκείνους τους μικρούς δαίμονες που μας κάνουν ακούσια σκανταλιάρηδες, το Μια τίγρη στον κήπο της Λίζι Στιούαρτ που σουρεαλιστικά θίγει το περιττό των άπειρων παιχνιδιών και την επαφή των παιδιών με τη φύση και το Όλα δικά μου της Χάννα Χάρρισον για τις κακές στιγμές που μας χαλούν τη διάθεση και την οχύρωση πίσω από ένα πείσμα.

Βιβλία πρωτότυπα, που κινούνται πάνω από συνηθισμένα όρια ενός τυπικού βιβλίου όπως Το βιβλίο που κουνιέται, των Κρίκελ-Κράκελς, ανατρεπτικά picture book όπως Η Ερμιόνη και το κοτρόνι του Στίβεν Μάρτιν, αριστουργήματα, άλλοτε με λυρισμό όπως το Ώρα να κοιμηθείς γλυκά, της Ροξάν Μαρί Γκαλιέ, το Να ένα ποίημα που γιατρεύει ψάρια του Ζαν Πιερ Σιμεόν, το Ο Νάνος και η Αλεπού, της Άστριντ Λίντγκρεν και η τριλογία του Σαμ Άσερ “Βροχή”, “Χιόνι”,“Ήλιος” κι άλλοτε με ρεαλισμό όπως <a href="https://www.elniplex.com/%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%AF-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%B9%