Fractal / Στράτος Μυρογιάννης: «Το μυστήριο είναι γένους θηλυκού» / Γεωργία Χάρδα / 24 Ιανουαρίου 2023

«Ο Ρόντρικ Άλεν τοποθετείται κάπου μεταξύ του Σέρλοκ Χολμς και του Ηρακλή Πουαρό. Έχει αριστοκρατικούς τρόπους, μαθηματικό και ορθολογικό τρόπο σκέψης, αλλά διαβάζει και ποίηση και κλασική λογοτεχνία. Ωστόσο, διαθέτει και μια έμφυτη τάση για δράση, όταν οι περιστάσεις της δουλειάς το απαιτούν. Από αυτή την άποψη, θα λέγαμε ότι είναι ένας ισορροπημένος χαρακτήρας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία δεν τα βρίσκουμε εύκολα σε άλλους ντετέκτιβ»

 

 

Ο Στράτος Μυρογιάννης συγγραφέας, μεταφραστής, λάτρης της αστυνομικής λογοτεχνίας και επιμελητής της νέας σειράς «ιστορίες μυστηρίου» των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο μιλάει στο Fractal για μια από τις βασίλισσες του αστυνομικού μυθιστορήματος, τη Ngaio Marsh και μας συστήνει το πιο σημαντικό της δημιούργημά, τον επιθεωρητή της Σκότλαντ Γιάρντ, Ρόντρικ Αλεν.

 

 

 

-Η Νgaio Marsh χαρακτηρίστηκε ως μια από τις τέσσερις βασίλισσες του εγκλήματος, της χρυσής εποχής του αστυνομικού. Ποια είναι τα στοιχεία που έκαναν τη γραφή της ξεχωριστή;

Η Ngaio Marsh, η οποία παραμένει ακόμα και σήμερα σχεδόν άγνωστη στο ελληνικό κοινό, θεωρήθηκε, όντως, μία από τις βασίλισσες του αστυνομικού μαζί με την Agatha Christie, τη Dorothy Sayers και τη Margery Allingham. Το ενδιαφέρον με τη γραφή της Marsh είναι ότι, όσο ζούσε αναγνωρίστηκε από τους ομοτέχνους της ως η πιο λογοτεχνική μεταξύ των συγγραφέων του αστυνομικού, με την έννοια, υποθέτω, της ποιοτικής γραφής. Αυτό είναι που κάνει και τη γραφή της ξεχωριστή. Το λογοτεχνικό της στυλ διακρίνεται για την εξαιρετική χρήση της γλώσσας, την ακρίβεια του λόγου, μια λεπτή αίσθηση του χιούμορ, το αγγλοσαξονικό φλέγμα και μια διακριτική ψυχογραφική διάθεση, στοιχεία που βρίσκει κανείς σε κλασικά λογοτεχνικά έργα αναγνωρισμένης αξίας.

 

-Γιατί καθυστέρησε πολύ στην Ελλάδα η γνωριμία μας μαζί της;

Οι λόγοι μπορεί να είναι πολλοί και σύνθετοι. Είναι δύσκολο να απαντηθεί μια τέτοια ερώτηση με βεβαιότητα αν δεν υπάρξει σημαντική και σε βάθος έρευνα για το θέμα. Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι κυκλοφόρησαν κάποια έργα της σε ελληνικές μεταφράσεις τη δεκαετία του 1970 αλλά έχω την αίσθηση ότι οι συγκεκριμένες εκδόσεις υιοθέτησαν pulp αισθητική, όχι απαραίτητα καλαίσθητη, ενώ και οι μεταφράσεις είχαν αδυναμίες. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή το αστυνομικό θεωρούνταν παραλογοτεχνία με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τους εκδοτικούς οίκους και το αναγνωστικό κοινό. Το σημαντικό είναι ότι στη νέα σειρά των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, «ιστορίες μυστηρίου», συστήνουμε, εκ νέου, τη Marsh και τις άλλες «βασίλισσες» του αστυνομικού, με αισθητικά και μεταφραστικά άρτιες εκδόσεις.

 

-Αυτό που εντυπωσιάζει στο πρώτο βιβλίο της σειράς είναι η ιδιαίτερη γραφή της. Διατηρεί το λογοτεχνικό ύφος της με αληθοφανή πλοκή και εντυπωσιακούς χαρακτήρες. Είναι αυτοί οι λόγοι που τα έργα της ενέπνευσαν και γοήτευσαν τον κόσμο του θεάτρου και της τέχνης;

Νομίζω ότι αυτά τα χαρακτηριστικά, και πιθανόν και κάποια άλλα, για παράδειγμα, οι ατμοσφαιρικές περιγραφές της αγγλικής εξοχής και, ίσως, η διακριτική αλλά κριτική ανάλυση κοινωνικών και πολιτικών πτυχών της εποχής της, ενέπνευσαν τον κόσμο της τέχνης. Ωστόσο, αξίζει να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι η Marsh έχει ασχοληθεί επαγγελματικά με το κλασικό θέατρο ως σκηνοθέτης, ενώ υπήρξε για λίγο και ηθοποιός, και ανέβασε με τεράστια επιτυχία παραστάσεις έργων του Σαίξπηρ και άλλων κλασικών, με αρκετές, μάλιστα, καινοτομίες. Συνεπώς, θα λέγαμε ότι τα έργα της αντλούν έμπνευση από το κλασικό θέατρο αλλά και γοητεύουν τους ανθρώπους της τέχνης ίσως γιατί και οι ίδιοι αναγνωρίζουν την ποιότητα της γραφής και των έργων της.

 

-Πώς θα χαρακτηρίζατε τον πρωταγωνιστή της σειράς, τον επιθεωρητή της Σκότλαντ Γιάρντ, Ρόντρικ Άλεν;

Έχει ήδη τονιστεί από την κριτική ότι ο Ρόντρικ Άλεν τοποθετείται κάπου μεταξύ του Σέρλοκ Χολμς και του Ηρακλή Πουαρό. Έχει αριστοκρατικούς τρόπους, μαθηματικό και ορθολογικό τρόπο σκέψης, αλλά διαβάζει και ποίηση και κλασική λογοτεχνία. Ωστόσο, διαθέτει και μια έμφυτη τάση για δράση, όταν οι περιστάσεις της δουλειάς το απαιτούν. Από αυτή την άποψη, θα λέγαμε ότι είναι ένας ισορροπημένος χαρακτήρας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία δεν τα βρίσκουμε εύκολα σε άλλους ντετέκτιβ. Πάντως, αναγνωστικό κοινό και κριτικοί τον θεωρούν έναν από τους πιο συμπαθητικούς επιθεωρητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

 

-Ποια ερωτήματα και ποια συναισθήματα θέλετε να αφήσει το πρώτο βιβλίο της σειράς στους αναγνώστες;

Όταν σχεδιάζαμε τη νέα σειρά «ιστορίες μυστηρίου» των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο σκεφτόμασταν ότι το ελληνικό αναγνωστικό κοινό δεν γνωρίζει και, συνεπώς, δεν είναι εξοικειωμένο με πολλά από τα σημαντικά έργα της αστυνομικής λογοτεχνίας και γενικότερα της λογοτεχνίας μυστηρίου. Θέλαμε, λοιπόν, να συστήσουμε στους αναγνώστες έργα που έχουν διακριθεί για τη γραφή τους και να διαμορφώσουμε μια ποιοτική σειρά μυστηρίου. Τα συναισθήματα που θα ήθελα να αφήσει το πρώτο, αλλά και τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς στους αναγνώστες, είναι μια ικανοποίηση ότι ήρθαν σε επαφή με ένα από τα πιο γνωστά έργα της παγκόσμιας αστυνομικής λογοτεχνίας αλλά και μια προσμονή για το επόμενο, κάθε φορά, βιβλίο της σειράς. Έτσι θα είμαστε και εμείς ικανοποιημένοι ότι έχουμε δημιουργήσει κάτι όμορφο και ποιοτικό.

 

-Τελικά κύριε Μυρογιάννη η μαγεία στην αστυνομική λογοτεχνία είναι γένους θηλυκού;

Έχω την αίσθηση ότι η μαγεία στη ζωή, στην τέχνη, στην αστυνομική λογοτεχνία, παντού είναι πάντα γένους θηλυκού λόγω… γραμματικής! Ωστόσο, νομίζω ότι συναντάμε τη μαγεία εκεί όπου υπάρχει πρωτότυπη δημιουργία ανεξαρτήτως φύλου, γένους και είδους.

 

-Υπάρχουν κοινά στη γραφή της Νgaio Marsh με την Άγκαθα Κρίστι;

Αν εξαιρέσει κανείς ότι και οι δύο γράφουν αστυνομικά, θα έλεγα ότι η γραφή της Marsh είναι πιο σύνθετη και, μάλιστα, η αποκάλυψη του ενόχου στο τέλος έρχεται πιο ομαλά αλλά, ταυτόχρονα, και πιο απρόβλεπτα για τον αναγνώστη. Στην Christie, συχνά, η αποκάλυψη του μυστηρίου γίνεται κάπως απότομα και ξαφνικά, με την εμφάνιση επιπλέον στοιχείων που αλλάζουν τα δεδομένα, λίγο πριν το τέλος. Ωστόσο, δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο ανήκουν στο εξαιρετικά ολιγομελές κλαμπ των τεσσάρων «βασιλισσών» του αστυνομικού. Συνεπώς, και οι δύο έχουν συμβάλει στην προώθηση και την εξέλιξη του αστυνομικού με διαφορετικούς αλλά εξίσου ενδιαφέροντες τρόπους.

 

-Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια τα αστυνομικά μυθιστορήματα έχουν ανέβει θεαματικά στις προτιμήσεις του αναγνωστικού κοινού στη χώρα μας.

Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο λόγος;

Το αστυνομικό και στη χώρα μας και παγκοσμίως γνωρίζει μια άνθιση, αυτό είναι γεγονός. Έχουν γραφτεί πάρα πολλά για το θέμα και φοβάμαι ότι είναι τόσο γνωστά ώστε να καθίσταται περιττό να επαναλάβουμε εδώ μέρος της συζήτησης. Θα ήθελα, όμως, να προσθέσω ότι το αστυνομικό ήταν δημοφιλές πάντα. Αν έχει αλλάξει κάτι, σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, αυτό είναι ο χώρος που το βρίσκουμε. Παλαιότερα ήταν το περίπτερο, σήμερα είναι το βιβλιοπωλείο. Αυτή η φαινομενικά μικρή αλλαγή είχε και έχει, νομίζω, τεράστιο αντίκτυπο στην ποιότητα των εκδόσεων, των μεταφράσεων, των έργων γενικότερα και στους όρους με τους οποίους μιλάμε πια για αυτά. Επίσης, το αστυνομικό έχει αντικαταστήσει, όπως έχει ήδη τονιστεί από την κριτική, το κοινωνικό μυθιστόρημα, αν και για αυτή την αλλαγή θα πρέπει να περιμένουμε λίγο και να αποφανθούμε όταν θα είμαστε σε θέση να κρίνουμε τη σημερινή άνθιση του αστυνομικού με ψυχραιμία, χρονική απόσταση και ερευνητική αποστασιοποίηση.

 

-Αγαπάτε το μυστήριο. Γράψατε εφτά ιστορίες μυστηρίου με τίτλο «Μυθομανίες» που είναι το πρώτο σύγχρονο ελληνικό έργο που βγήκε από τη σειρά Aldina/Μυστήριο των Εκδόσεων Gutenberg. Σκοπεύετε να παρουσιάσετε ίσως μια συνέχεια τους;

Θα ήθελα να υπάρξει συνέχεια. Υπάρχουν ιδέες για το μέλλον αλλά, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν γράφω ούτε εύκολα ούτε πολύ. Με τις Μυθομανίες ένιωθα ότι είχα κάτι να πω, είχα να αφηγηθώ ιστορίες, που από ό,τι φαίνεται αγαπήθηκαν από τους αναγνώστες και βρήκαν το κοινό τους. Επίσης, το ότι είναι ο μόνος, μέχρι σήμερα, ελληνικός τίτλος στη σειρά των Εκδόσεων Gutenberg, Aldina/Μυστήριο είναι τιμητικό για μένα, αλλά μου δημιουργεί και μια τεράστια ευθύνη για το μέλλον. Παρόλα αυτά, η συγγραφή δεν είναι αυτοσκοπός. Αν έχω κάτι να πω στο μέλλον, θα ήθελα να καταφέρω να βρω τις κατάλληλες λέξεις, το σωστό πλαίσιο και τη μαγεία ώστε να το χαρούν και οι αναγνώστες εξίσου, αν όχι περισσότερο, από εμένα.

 

-Έχετε κάποιο αγαπημένο αστυνομικό μυθιστόρημα ή κάποιον φανταστικό χαρακτήρα ντετέκτιβ που ξεχωρίζετε;

Δύσκολη ερώτηση γιατί φοβάμαι ότι αν αποκαλύψω κάποιο αγαπημένο μου έργο θα αδικήσω όλα τα άλλα. Επίσης, όσο μεγαλώνω, εκτιμώ όλο και περισσότερο όχι τόσο ολόκληρα έργα ή ήρωες και συγγραφείς, αλλά χωρία έργων, αποσπάσματα ή συγκεκριμένες σελίδες και αράδες. Ένα, λοιπόν, από τα αγαπημένα μου χωρία είναι οι τελευταίες γραμμές από την ιστορία του Μπόρχες, Emma Zunz, η οποία δεν ανήκει στο είδος του αστυνομικού. Είναι, μάλλον, μια ιστορία μυστηρίου, το μυστήριο της οποίας ο αναγνώστης το αντιλαμβάνεται μόνο στις τελευταίες γραμμές.

 

Ο Στράτος Μυρογιάννης σπούδασε Ελληνική Φιλολογία και Θεωρία της Λογοτεχνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Πτυχίο και MPhil, 2005) και Μεσαιωνικές και Σύγχρονες Γλώσσες στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (PhD, 2010). Έχει διδάξει Νεοελληνική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Cambridge ενώ από το 2016 διδάσκει Νεοελληνική Λογοτεχνία και Θεωρία της Λογοτεχνίας στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Έχει δημοσιεύσει άρθρα για τον Νεοελληνικό και Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, τον Γ. Βιζυηνό, την αστυνομική λογοτεχνία και τη δημιουργική γραφή. Έχει εκδώσει τις μελέτες: The Emergence of a Greek Identity (1700-1821) (Cambridge Scholars Publishing, 2012), Από τις ιστορίες μυστηρίου στην αστυνομική πλοκή (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2012) και έχει επιμεληθεί, μαζί με τον Κ. Ρεπαπή, τον συλλογικό τόμο Economics and Art Theory (Routledge, 2023). Στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνονται η διαμόρφωση των εθνικών ταυτοτήτων στην Ευρώπη, η αστυνομική λογοτεχνία και η θεωρία της λογοτεχνίας. To 2020 κυκλοφόρησε το πρώτο του λογοτεχνικό έργο, η συλλογή διηγημάτων με τίτλο Μυθομανίες (Gutenberg).

Πηγή:

https://www.fractalart.gr/stratos-myrogiannis/