Live Media News / Χριστίνα Φραγκεσκάκη, Καλλιόπη Κύρδη: Υπόγεια εκδρομή στην κρυμμένη Αθήνα / Γιώργος Κιούσης / 6 Μαρτίου 2020

Οι Χριστίνα Φραγκεσκάκη και Καλλιόπη Κύρδη σε μια συνέντευξη στον Γιώργο Κιούση για το βιβλίο τους "Υπόγεια Εκδρομή".

Ακολουθώντας τη λέξη που την προσκαλεί, η Νεφέλη κάνει μια υπόγεια εκδρομή γεμάτη περιπέτεια, παιχνίδια, μουσική. Με το μετρό μάς ξεναγεί στης Αθήνας την υπόγεια γκαλερί. Γιατί η τέχνη δεν είναι μόνο πάνω, μπορεί να βρίσκεται και κάτω από τη γη. Μια μελωδική ιστορία και μια πρόσκληση σε 19 "στάσεις για δράση" με το μετρό. Η Νεφέλη, ο Στέργιος κι η μικρή μέλισσα μοιράζονται μαζί μας γνώσεις, κέφι, απορίες και υλικά, για να δημιουργήσουμε τον δικό μας υπόγειο κόσμο της τέχνης. Παρατηρούμε, μαθαίνουμε, παίζουμε. Μικροί και μεγάλοι ανακαλύπτουμε μια "κρυμμένη" πόλη κάτω από την πόλη...

-Τι είναι η Υπόγεια εκδρομή;

Χ.Φ. Η «Υπόγεια εκδρομή» εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, εικονογράφηση Ευαγγελίας Γουτιάνου είναι ένα βιβλίο-ταξίδι στην τέχνη αλλά και στη γεμάτη απρόσμενες συναντήσεις υπόγεια ζωή. Είναι τα ποιητικά συμβάντα που διακόπτουν την καθημερινότητα της μετακίνησης. Με όχημα το μετρό, όχημα όχι μόνο μεταφορών αλλά και απροσδόκητων διασταυρώσεων. Είναι βόλτα, περιδιάβαση, σεργιάνι στις σελίδες ενός βιβλίου αλλά και στην κρυμμένη πόλη.

Κ.Κ. Είναι μια πρόταση για παιδιά αλλά και μεγάλους να βραδυπορήσουν όταν διασχίζουν τους σταθμούς, να ασκήσουν το βλέμμα τους, να χαρούν τη μεγάλη υπόγεια γκαλερί , να ανακαλύψουν στοιχεία μικρογεωγραφίας, σχέσεις ανάμεσα στο πάνω και το κάτω της πόλης, ανάμεσα στα μέρη που ενώνει το μετρό. Να κάνουν "Στάσεις για δράση", όπως προτείνει ο υπότιτλος του δεύτερου μέρους του βιβλίου. Με οδηγό τα έργα τέχνης να ανακαλύψουν αναπάντεχες διαδρομές. Για παράδειγμα αυτήν του χρόνου με το "Ωρολόγιον του μετρό", του Θόδωρου, στο σταθμό Σύνταγμα, που μετρά αέναα, με το ηλιακό ρολόι του Εθνικού Κήπου, μερικές δεκάδες μέτρα πιο πέρα, που μετρά από παλιά ,μόνο όσο υπάρχει φως, τα στρώματα του χρόνου όπως διαγράφονται στις ανασκαφικές τομές, εμφανείς στο Σύνταγμα και σε άλλους σταθμούς. Αλλά και στο Μοναστηράκι με το έργο "Ο χρόνος στα χέρια μου" της Λήδας Παπακωνσταντίνου, και στον Ελαιώνα με τις "Διαδρομές" του Γ. Λαζόγκα...

-Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής της;

Χ.Φ. Συνειδητές και ασυνείδητες οι διεργασίες. Το προφανέστερο όμως είναι αυτό: Η αγάπη για την πόλη και τα τοπόσημά της, η αγάπη για το μετρό. Η υπόγεια εκδρομή γεννιέται στο σημείο που συναντιέται η πόλη με το μετρό της. Και είναι ακόμα η πίστη στην απόλαυση της ανάγνωσης. Οικεία και αναγνωρίσιμη η πρώτη εικόνα της ιστορίας. Αγαπημένη και καλά φυλαγμένη. Ένα παιδί, η Νεφέλη, διαβάζει το βιβλίο του σε μια σκιερή βεράντα. Είναι καλοκαίρι. Βοριαδάκι φυσά. Από κει ξεκινούν όλα. Η περιπέτεια της ανάγνωσης φέρνει την άλλη περιπέτεια, της ζωής. Η Νεφέλη κλείνει το βιβλίο για να ανοιχτεί σ` αυτό το ταξίδι. Φεύγει για πρώτη φορά από το σπίτι έχοντας πάρει μαζί της κάτι πολύτιμο. Μια λέξη-συνταξιδιώτη. Η λέξη τη βοηθά να μην χαθεί, να βρει τον δρόμο της επιστροφής. Η λέξη δημιουργεί έναν χάρτη, γεωγραφικό και ανθρώπινο . Αυτόν διασχίζει η Νεφέλη. Δυναμικά, με τον παιδικό τρόπο. Στις ιστορίες όλα μπορούν να συμβούν. Πράγματα ρεαλιστικά αλλά και υπερρεαλιστικά. Μπαίνεις μέσα, χάνεσαι. Λέξη και παιδί κάνουν μαζί μια υπόγεια, γεμάτη απρόοπτα και εύφορες συναντήσεις, εκδρομή.

Κ.Κ. Το ταξίδι της Νεφέλης στο μετρό ήταν το έναυσμα για μια περιήγηση που εστιάζει στα έργα τέχνης. Ο μικρός Στέργιος στο Μεταξουργείο βλέπει μια μέλισσα, έργο του Α. Φασιανού, να αποκολλάται από τη θέση της και να πετά. Την ακολουθεί από σταθμό σε σταθμό, παίζοντας μαζί της γύρω από τα έργα των καλλιτεχνών.

-Τι συναντά η Νεφέλη σ` αυτό το ταξίδι;

Χ.Φ. Η Νεφέλη ακολουθώντας πάντα τη λέξη – κάλεσμα, το alter ego της , φεύγει για πρώτη φορά από το σπίτι , καταδύεται στην υπόγεια ζωή, μπαίνει στο μετρό εκστατικά και με προσμονή, βλέπει τον κόσμο που ταξιδεύει και τον ακούει, παρατηρεί έναν έναν τους συνταξιδιώτες της, κάποιοι έρχονται από τα πέρατα του κόσμου, κάποιοι διαβάζουν, μιλούν, τραγουδούν, κοιτούν, μπαίνει κι αυτή στο παιχνίδι, κατεβαίνει με τη λέξη της ,διαδοχικά, σε τρεις σταθμούς. Στέκεται μπροστά στα δημιουργήματα που φιλοξενούν, στο «Μετρώ» του Κώστα Βαρώτσου, στο «Υπόγειο Πάρκο» του Κώστα Τσόκλη, στο έργο «Μπαμπουζίνα» του Πάνου Φειδάκη. Ρωτά, αγγίζει, χαίρεται, φοβάται λίγο, σκέφτεται , μιλά μαζί τους , παίζει. Τα οικειοποιείται. Με την εκστατική παιδική της ματιά αντικρίζει τον Γαλαξία, μετρά τα αστέρια του και κάνει μια ευχή όταν ένα πεφταστέρι σχίζει τον ουρανό. Μπαίνει στο υπόγειο πάρκο και προχωρά μέχρι που αυτό γίνεται δάσος πυκνό με ρυάκια και ποτάμια, άγρια πουλιά, ελάφια, φρούτα και καρπούς, δέντρα ψηλά. Λίγο αργότερα, στην επόμενη στάση, ένας σπουδαίος μαέστρος υποδέχεται τη Νεφέλη και την ξεναγεί εκεί όπου το σκαλισμένο στον τοίχο πεντάγραμμο έχει για νότες μελωδικά πουλιά, και η Μαρία Κάλλας τραγουδά την Μαντάμ Μπατερφλάι για να γίνει ολόκληρος ο σταθμός μια μουσική σκηνή που θα πάρουν μέρος εκτός από τους μουσικούς, οι περαστικοί, πουλιά και πεταλούδες, οι ταξιδιώτες του μετρό , η Νεφέλη και η λέξη αλλά και οι ταξιδευτές στις σελίδες του βιβλίου, οι αναγνώστες. Όταν φθάσει στο σπίτι της , δεν είναι πια η ίδια. Έχει φέρει μαζί της ό,τι μάζεψε στον δρόμο, τους ζουμερούς καρπούς, τα πεντανόστιμα φρούτα του δάσους. Γνωρίζοντας ένα μέρος της υπόγειας ζωής και αντιμετωπίζοντας με θάρρος και κέφι τις προκλήσεις που της επιφυλάσσει η εκδρομή της, γυρίζει στο σπίτι μεγαλωμένη, κουβαλώντας ό,τι πολύτιμο βρήκε στον δρόμο της.

Τι συναντά ο Στέργιος;

Κ.Κ. 19 σταθμούς εξερευνά στη δική του εκδρομή ο Στέργιος. Μέσα από έργα του Φασιανού, του Γαΐτη, του Τάκη, του Ζογγολόπουλου, της Χρύσας, του Αντωνάκου, του Μπουτέα, του Μόραλη, της Ζούνη, του Καρά, του Κεσσανλή, του Μυταρά, της Πεκλάρη, του Κατζουράκη, του Ψυχοπαίδη και άλλων. Βοήθεια στην εξερεύνηση η ιδιαίτερη και πλούσια εικονογράφηση της Ευαγγελίας Γουτιάνου. Σε κάθε στάση, ένα παιχνίδισμα με σουρεαλιστικές πινελιές, με αφορμή το έργο τέχνης του σταθμού, σύντομες πληροφορίες για τη σύνδεση με τον έξω κόσμο, προτάσεις για ανοιχτές δραστηριότητες που βοηθούν το παιδί να παρατηρήσει το έργο και να εκφραστεί δημιουργικά, αλλά και να ανακαλύψει νήματα που συνδέουν την υπόγεια με την επίγεια πόλη. Να συνειδητοποιήσει ότι "Η πόλη ενώνει τη διαφορετικότητα των ανθρώπων", όπως ονομάζεται το έργο της Σαραντοπούλου στον Άγιο Ιωάννη. Να σκεφτεί σε τι διαφέρουν τα χωρίς πρόσωπο ανθρωπάκια του Γαΐτη στο Σταθμό Λαρίσης από το πορτρέτο του Παναγούλη, του Κ.Η. Γεωργίου, στον Άγιο Δημήτριο. Να φανταστεί όλα τα άλογα από το αντίγραφο της Ζωφόρου του Παρθενώνα να τρέχουν για να συναντήσουν εκείνα της άμαξας που κυλά λίγα μέτρα πάνω τους, 2.500 χρόνια μετά, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Στην τελευταία εικόνα του βιβλίου ο Στέργιος διασταυρώνεται με τη Νεφέλη, αφήνοντας το τέλος ανοιχτό στη φαντασία των παιδιών.

-Έχουν ανταποκριθεί οι αναγνώστες του βιβλίου στον εικαστικό περίπατο που τους προτείνετε;

Χ. Φ. Πριν λίγες μέρες, μια Κυριακή του Φλεβάρη, με τα παιδιά του 21ου Νηπιαγωγείου Αθηνών, τους γονείς και τους δασκάλους τους, κάναμε μια υπόγεια εκδρομή, πλήρη και απολαυστική, ξεκινώντας από τη γειτονιά τους, τον σταθμό των Αμπελοκήπων και από το έργο «Πομπή» του Stephen Antonakos. Η δεύτερη στάση ήταν το “Mott Street” της Χρύσας στον σταθμό του Ευαγγελισμού. Καταλήξαμε στο Σύνταγμα, στο ολοφώτεινο «Αίθριο» του Γιώργου Ζογγολόπουλου με τις ομπρέλες του να ίπτανται μαγικά. Τα παιδιά , χωρίς κανέναν καταναγκασμό, έπαιξαν με τα έργα, τα ζωγράφισαν , τα φωτογράφισαν, μπήκαν κι αυτά στο κάδρο, στόλισαν τους μεταλλικούς τοίχους , έφτιαξαν τα δικά τους έργα, τα ονομάτισαν. Συμμετέχουν από καιρό, με το σχολείο τους, στο πρόγραμμα «Παιδί, Πόλη, Μνημεία», έχουν επισκεφτεί το σπίτι και το εργαστήρι του Ζογγολόπουλου, ξέρουν απέξω κι ανακατωτά τα δημιουργήματά του, και τώρα , εδώ, κυριολεκτικά μέσα στο έργο του καλλιτέχνη, τα φωνάζουν με ενθουσιασμό. Μας δείχνουν τον θόλο, τις ομπρέλες, τις μικρές λέξεις και τα γράμματα που φτιάχνουν οι φωτοσκιάσεις, μας βάζουν με τον παιδικό τους τρόπο στο υπερρεαλιστικό σκηνικό. Μας χαιρετούν με τραγούδια που επί τόπου και με μαεστρία συνθέτουν με τις εμπνευσμένες δασκάλες τους, την κ.Νίκη Κοκκινοπλίτη και την κ.Αγγελική Μουτσώκου , μιλώντας έτσι για τη συνολική εμπειρία της εκδρομής τους, της εκδρομής μας.

ΚΚ: Ο Δεξίλεως σκοτώθηκε μόλις 20 χρονών σε μάχη, το 394 π.Χ. Η οικογένεια του έφτιαξε στον τάφο του μια ανάγλυφη στήλη που τον παρουσιάζει πάνω στο άλογό του να πολεμά. Η στήλη που βρίσκεται στον αρχαιολογικό Μουσείου του Κεραμεικού έβαλε τους μαθητές του γειτονικού σχολείου (49ο Δημοτικό Αθήνας) σε σκέψεις για τα δεινά του πολέμου. Έγραψαν ιστορίες κι έφτιαξαν τα δικά τους έργα τέχνης, ως διαμαρτυρία για τις πολεμικές συρράξεις. Τώρα σχεδιάζουν να ταξιδέψουν με το μετρό από τον Κεραμεικό ως τη Δάφνη, για να ανακαλύψουν τη σύγχρονη εκδοχή του Δεξίλεω, έργο του Μυταρά. Και μια λεπτομέρεια: τα έργα αρκετών από τα παιδιά αυτά, στηρίζονταν στη σχέση της τέχνης με την πραγματικότητα. Είναι παιδιά πρόσφυγες από τη Συρία και άλλες περιοχές του κόσμου που βρίσκονται σε πόλεμο.

-Θα υπάρξει συνέχεια στην Υπόγεια εκδρομή;

Κ.Κ., Χ.Φ. Αγαπούμε την πόλη και τις ιστορίες της, περιδιαβάζουμε με το μετρό, μας αρέσουν οι βόλτες και πιστεύουμε στις απροσδόκητες συναντήσεις . Οι εκδρομές δεν τελειώνουν.

Πηγή:

https://www.livemedianews.gr/ypogeia-ekdromi