Live Media News / Συνέντευξη Ελένης Σβορώνου: Το αλφαβητάρι της ζωής / Γιώργος Κιούσης / 6 Μαρτίου 2020

Tο Αλφαβητάρι της Ζωής, συνέκδοση των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο με το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, είναι γραμμένο σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, αραβικά και φαρσί. Πρόκειται για ένα αλφαβητάρι, μια μεγάλη ακροστιχίδα, από το Α ως το Ω, που αντιστοιχεί σε κάθε γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου ένα παγκόσμιο περιβαλλοντικό ζήτημα.Ο στόχος είναι διπλός. Αφενός να προσφέρει ένα μικρό βοήθημα στα παιδιά που έρχονται από τις χώρες που μαστίζονται από τον πόλεμο και προσπαθούν να επιβιώσουν, να μάθουνε ελληνικά και να επικοινωνήσουν.Αφετέρου να δημιουργήσει μια κοινή γλώσσα για όλους, ένα λεξιλόγιο που οφείλουμε όλοι να γνωρίζουμε αν θέλουμε να μοιραστούμε ειρηνικά τον κόσμο μεταξύ μας και με τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς.Η επιδημία που ζήσαμε υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να μοιραστούμε όλα τα έθνη μια κοινή γλώσσα: αυτή της προστασίας της φύσης. Όσο αγνοούμε λέξεις όπως «οικοσύστημα», «ισορροπία», «βιοποικιλότητα» τόσο θα επεκτείνουμε αλόγιστα την αυτοκρατορία μας εις βάρος των άλλων ενοίκων της Γης. «Ο καθένας στη θέση του», υπαγορεύει ο νόμος της φύσης. Ο εκδιωχθείς όμως θα μεταφέρει και τις αρρώστιες του μαζί. Και τότε...Κι αν όλα αυτά μοιάζουν περίπλοκα και δύσκολα, ας ξεκινήσουμε από τα απλά. Από το Άλφα, για την Ανακύκλωση. Η φύση είναι ένα μεγάλο εργοστάσιο ανακύκλωσης. Τίποτα δεν περισσεύει, τίποτα δε ρυπαίνει.Ως το Ωμέγα θα έχουμε βουτήξει στους ωκεανούς, θα έχουμε γλιστρήσει στους πάγους των πολικών περιοχών και θα έχουμε αλλάξει συνήθειες ώσπου να πούμε ΑΒΔΕΖΗΘΙΚΛΜΝΞΟΠΡΣΤΥΦΧΨΩ! #livemedianews

- Ένα βιβλίο για παιδιά σε τρεις γλώσσες: ελληνικά, Αραβικά, Φαρσί. Γιατί αλήθεια;
Σωστή ερώτηση, αλλά λείπει μια λέξη, αν επιτρέπεται: «Μόνο!». Γιατί μόνο στα αραβικά και στα φαρσί πλην των ελληνικών;
Με τόσα παιδιά, πρόσφυγες και μετανάστες, που έχουν έρθει στη χώρα μας και προσπαθούν να ζήσουν, να κάνουν μια νέα αρχή, παιδιά που μιλάνε πολλές και διαφορετικές γλώσσες, (Αραβικά, Φαρσί, Σορανί, Κουρμαντζί, Ουρντού) γιατί να επιλέξουμε μόνο τα αραβικά και τα φαρσί;
Για να θυμηθούμε για ποια παιδιά μιλάμε: «το 2015, περισσότερα από 90.000 ασυνόδευτα παιδιά μετανάστες αναζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη. Τα περισσότερα από αυτά τοποθετήθηκαν και συνεχίζουν να είναι τοποθετημένα σε μεγάλης κλίμακας δομές συλλογικής φιλοξενίας παρά τη σύσταση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA) για την παροχή σε αυτούς υποδοχή και φιλοξενία σε ανάδοχη οικογένεια»
Είτε πρόκειται για παιδιά που έχουν ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγες είτε γι αυτά που αναμένουν να εξεταστεί το αίτημά τους, η γνώση των ελληνικών είναι κρίσιμης σημασίας για την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία, στην εκπαίδευση, στη ζωή.
Τα αραβικά και τα φαρσί λοιπόν ναι, είναι ίσως οι γλώσσες που υπερέχουν, αριθμητικά, αλλά και πάλι, μάλλον πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια, και να μεταφράσουμε το βιβλίο και σε άλλες γλώσσες.

-Ουρντού, Σορανί, Κουρμαντζί; Εντελώς άγνωστες γλώσσες… Τα Αραβικά και τα Φαρσί τα έχουμε ακουστά!
Πραγματικά. Τα Ουρντού π.χ. είναι η γλώσσα των μουσουλμάνων του Πακιστάν αλλά και κάποιων περιοχών της Ινδίας. Κάποιες από αυτές τις γλώσσες συγγενεύουν μεταξύ τους. Είναι σημαντικό να αρχίσουμε κι εμείς να συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν ιδιαίτερες ταυτότητες και γλώσσες, δεν είναι ένα ομογενοποιημένο σύνολο ανθρώπων που μιλάνε γενικά αραβικά ή κάτι ακατανόητες γλώσσες…
Ήταν κι ένας από τους στόχους αυτού του βιβλίου. Να εκτεθούν και τα δικά μας παιδιά, κι εμείς οι μεγάλοι, στη θέα έστω των Αραβικών και των Φαρσί τουλάχιστο. Στο κάτω κάτω μιλάμε για αρχαίους πολιτισμούς που σημάδεψαν την Ιστορία της Εγγύς Ανατολής. Όχι ότι πρέπει να είναι αρχαίος ένας πολιτισμός για να γίνει σεβαστός…

-Τι είναι λοιπόν αυτό το βιβλίο; Είναι πράγματι ένα αλφαβητάρι; Σε τι ηλικίας παιδιά απευθύνεται;
Είναι πράγματι ένα Αλφαβητάρι. Σε κάθε γράμμα της ελληνικής αλφαβήτου αντιστοιχεί μία λέξη που έχει σχέση με τη φύση, το περιβάλλον και την προστασία του. Το Άλφα για την Ανακύκλωση, το Βήτα για τη Βιοποικιλότητα και το Γάμα για τη Γη…Ένα τετράστιχο, πεντάστιχο ποιηματάκι εισάγει το θέμα. Και 4-5 αράδες πεζού λόγου εξηγούν την έννοια. Κάποιες έννοιες θεωρούνται αυτονόητες για εμάς. Η Γη, ο Ήλιος, οι κινήσεις της Γης γύρω από τον εαυτό της και τον Ήλιο, είναι πράγματα που μαθαίνουμε από το νηπιαγωγείο κιόλας. Κι όμως. Δεν είναι αυτονόητη η γνώση αυτή για όλα τα παιδιά του κόσμου.
Αν δει κανείς με τι λήμματα ξεκίνησε αυτό το Αλφαβητάρι, θα γελάσει! Είχα συμπεριλάβει εξεζητημένες έννοιες και λειτουργίες της φύσης που με ενδιέφεραν από τα τόσα χρόνια έκθεσής μου στις αρχές της Οικολογίας και της προστασίας της φύσης. Τα είδε η Επίκουρη Καθηγήτρια Διαπολιτισμικής Αγωγής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.και φίλη Λήδα Στεργίου και γέλασε. Με προσγείωσε. Μου έστειλε εργασίες παιδιών, προσφύγων και μεταναστών, που έδειχναν τις προσλαμβάνουσες που είχαν για τον κόσμο μας, τις απορίες τους, και κατάλαβα.
Άλλαξα το περιεχόμενο. Το απλοποίησα αλλά προσπάθησα να μην υπεραπλουστεύσω. Με ενδιέφερε να αναδύεται από το κείμενο η αίσθηση μαγείας της φύσης. Από τον γαιοσκώληκα, τον πιο σπουδαίο γεωργό του κόσμου, όπως είπε ο Δαρβίνος, ως τα σύνθετα τροφικά πλέγματα που διατηρούν τον ιστό της ζωής υγιή, η ζωή στη Γη εκπλήσσει, μαγεύει, κινεί την περιέργεια. Αρκεί να παρατηρήσεις και να θέσεις ερωτήματα. Προσπάθησα να τα διατηρήσω αυτά τα στοιχεία.

-Δεν είναι πολυτέλεια όλα αυτά για τα παιδιά που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση αναμονής, δυσκολίας και αγωνίας, πολλές φορές;
Σωστό. Αλλά η εμπειρία μου από την πρόσφατη επαφή μου με ομάδες προσφύγων εφήβων (δουλέψαμε στο πλαίσιο εργαστηρίου γραπτής έκφρασης με το Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση) λέει ότι όσο μεγαλύτερο ο πόνος και η δυσκολία, τόσο μεγαλύτερο είναι το κουράγιο, το πείσμα και η διάθεση να αφήσουν πίσω τις δυσκολίες και να προχωρήσουν. Αγωνιούν να μάθουν ελληνικά. Ο εγκλεισμός (εγκλεισμός στον εγκλεισμό δηλαδή), προκάλεσε στα παιδιά μεγάλη αγωνία, μην τύχει και διακοπεί η εκπαίδευσή τους, η επαφή με τη γλώσσα, τα ελληνικά. «Κάθε βράδυ μελετώ για να καταλαβαίνω τι μου λέει η δασκάλα μου των ελληνικών», έγραψε ένα παιδί. Ο ρόλος του δασκάλου είναι ιερός γι αυτά τα παιδιά. Το σχολείο και το βιβλίο, επίσης.
Οπότε διαβάζοντας ένα βιβλίο θα ήθελα να μην είναι ένα βιβλίο κατήχησης για την προστασία του περιβάλλοντος. Υπάρχουν σίγουρα και συμβουλές και μικρές οδηγίες για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει κανείς. Αλλά το ήθελα κάτι παραπάνω. Ευτυχώς φρόντισε γι αυτό ο εξαιρετικός εκδοτικός οίκος, το Καλειδοσκόπιο, που φρόντισε την ποιότητα της έκδοσης, ο εικονογράφος, ο έμπειρος περιβαλλοντολόγος και εικονογράφος Βασίλης Χατζαρβασάνης, ο Δημήτρης Χαλκιόπουλος που είχε την καλλιτεχνική επιμέλεια, ο Δημήτρης Παπακώστας, που είχε την επιμέλεια και φυσικά οι μεταφραστές, ο Hesham Omar και Aman Nazari φρόντισαν να έχουμε ένα αποτέλεσμα υψηλής αισθητικής και περιεχομένου.

-Υπήρξαν δυσκολίες στη μετάφραση;
Υπήρξαν αλλά περιμένω με ανυπομονησία κι εγώ να τις ακούσω από πρώτο χέρι, από τους μεταφραστές, όταν τους καλέσουμε στα πρώτα εργαστήρια που θα κάνουμε για τους εκπαιδευτικούς. Υπάρχουν έννοιες που μεταφέρονται δύσκολα στην άλλη γλώσσα. Και είναι ενδιαφέρον να ακούσουμε ποιες ήταν αυτές. Μιλάμε για διαφορετικούς τρόπους πρόσληψης του κόσμου, της φύσης, των λειτουργιών της; Θέλω κι εγώ να ακούσω και να μάθω.

Η έκδοση είναι του Καλειδοσκοπίου και του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι ένα σωματείο που εδώ και 15 χρόνια προσφέρει σημαντικό έργο στην κατανόηση και εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού. Ο Πάνος Χριστοδούλου που το διευθύνει, εξαιρετικός συγγραφέας ανάμεσα στα άλλα, πίστεψε στο Αλφαβητάρι και στον ρόλο που μπορεί να παίξει στην άσκηση ενός βασικού δικαιώματος των παιδιών, στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, και ανέλαβε την έκδοση. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Α.Κ. Λασκαρίδη ήταν που στήριξε αυτή την έκδοση και μας βοήθησε όλους να πραγματοποιήσουμε αυτό το μικρό βήμα στην κατάκτηση της κοινής, πανανθρώπινης γλώσσας που είναι η γλώσσα της φύσης. Θεωρώ ότι το βιβλίο έχει ενδιαφέρον και για τα ελληνόπουλα που μπορούν να το βρούνε στα βιβλιοπωλεία. Μου έλεγε τις προάλλες η πολύπειρη και πολυβραβευμένη συγγραφέας Μαρίζα Ντεκάστρο ότι διάβαζε το Αλφαβητάρι στην τετράχρονη εγγονή της. Έμπειρη παιδαγωγός η Μαρίζα, ρωτούσε την εγγονή αν οι δυο ξένες γλώσσες που βλέπει στο βιβλίο της φαίνονται ίδιες! Κι άρχισε ολόκληρη συζήτηση. Κοιτάξτε τώρα τι συμβαίνει! Ένα παιδί που δεν έχει μάθει να γράφει ακόμη ελληνικά κρατά στα χέρια του αυτό το βιβλίο και παραξενεύεται, σκέφτεται, ερευνά τις σχέσεις δυο κόσμων! Ψηλαφεί τον κόσμο από τα αριστερά στα δεξιά, όπως κάνουν οι Δυτικοί, και από ανάποδα όπως κάνουν οι «Άλλοι» στη γραφή τους. Για τους Άλλους βέβαια εμείς είμαστε οι ανάποδοι. Κι όλοι μαζί συναντιόμαστε εδώ, στο Αλφαβητάρι, στον πλανήτη Γη που οφείλουμε να προστατεύσουμε. Καθώς δουλεύουμε τις δραστηριότητες που έφτιαξαν έμπειρες παιδαγωγοί, η Κούλα Πανάγου και οι δυο εκλεκτές εθελόντριες του Δικτύου, Στέλλα Κυριακού και Κατερίνα Σταυροπούλου, ξεχνάμε τις γλώσσες που μας χωρίζουν και συλλαβίζουμε από την αρχή τις σχέσεις μας μεταξύ μας και με το περιβάλλον. Μαθαίνουμε όλοι, προσαρμοζόμαστε, αλλάζουμε, ζυμωνόμαστε με το καινούργιο, το διαφορετικό. Κι η Γη γυρίζει…

Πηγή:

facebook.com/Livemedianews.gr