Poiein.gr / Κυριάκος Χαραλαμπίδης: Συνέντευξη στη Γεωργία Χάρδά / Σπύρος Αραβανής / 14 Σεπτεμβρίου 2023

-Κύριε Χαραλαμπίδη μέσα από τις δυο παιδικές ποιητικές σας συλλογές ξαναγίνατε παιδί;

Ήμουν πάντα παιδί, αλλά έπρεπε και να το ζήσω. Η λογοτεχνία ευτυχώς έχει πολλά μονοπάτια.

-Ποια ήταν η βαθύτερη ανάγκη που σας οδήγησε να γράψετε ποίηση για παιδιά;

Η ανάγκη να ξαναβρώ τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το βλέμμα της περιστεράς.

-Είναι πιο απαιτητική σε σχέση με την ποίηση που απευθύνεται σε ενήλικες αναγνώστες;

Η ποίηση είναι μία. Απλώς η παιδική ποίηση προϋποθέτει υψηλή αίσθηση ευθύνης, ταλέντο αγάπης και δημιουργική ωριμότητα.

-Τα ποιήματα σας εκτός από το παιδικό ύφος είναι γραμμένα με χιούμορ, έχουν πολλά σχήματα λόγου και έτσι δημιουργείται ένα ποιητικό περιβάλλον. Πόσο συμβάλουν όλα αυτά τα στοιχεία στο να αγαπήσουν τα παιδιά τον ποιητικό λόγο;

Τα παιδιά είναι εξ ορισμού ανατρεπτικά και παιχνιδιάρικα. Το παιδικό μου ύφος είναι η προκάλυψη της σοβαρότητας. Τα παιδιά καταλαβαίνουν τον λόγο που παίζεις με αυτά.

– Θεωρείται ότι η παιδική αθωότητα βοηθάει τα παιδιά στο να κατανοήσουν την ομορφιά της ποίησης χωρίς περιορισμούς;

Αλίμονο αν δεν ήταν έτσι. Η ποίηση είναι η χαρά της ζωής, και η ζωή είναι κάτι το απεριόριστο. Δουλειά μας είναι βρίσκουμε τρόπους να το υποβάλλουμε.

-Στην ποιητική συλλογή «Σαλιγκάρι και Φεγγάρι» το πραγματικό συμφύρεται με το φανταστικό.

Ξεχώρισα πολλά ποιήματα που μου αρέσουν, θα ήθελα όμως να μιλήσουμε για το ομώνυμο ποίημα της συλλογής

Σαλιγκάρι και φεγγάρι

είναι δυο καλοί κουμπάροι.

Στρώνουν ασημί μετάξι,

πάντα σύμφωνοι στην πράξη.

Ρίχνουν κόκκινο σκοτάδι

κι αραιώνουν το μελάνι.

Ζωγραφίζουν πεταλούδα

που τους λέει κρυφά «Τραγούδα».

-Όλες αυτές οι εικόνες που ξεπηδούν από την ανάγνωση του ποιήματος πόσο βοηθάνε ν’ αναπτυχθεί η φαντασία των παιδιών;

Ακριβώς περί φαντασίας πρόκειται. Για τον ρεαλισμό της φαντασίας μιλώ. Δεν υπάρχει άλλη πραγματικότητα έξω από αυτήν. Να ξαναγίνουν τα πάντα μαγικά. Δεν χρειάζονται, νομίζω, πολλά πράγματα για να επανεύρουμε την πεταλούδα, μάλλον για να πεταλουδίσει μέσα μας το τραγούδι της ζωής. Είναι ζήτημα χημικής σύνθεσης. Το υδρογόνο και οξυγόνο, με σωστή αναλογία, δημιουργούν το νερό. Η μείξη των στοιχείων, και στην προκειμένη περίπτωση το σαλιγκάρι με το φεγγάρι (με τ’ ασημί μετάξι τους: το φως του φεγγαριού, το σάλιο του σαλιγκαριού) ορίζει και παράλληλα ορίζεται από τον ουσιώδη λόγο των πραγμάτων. Εκεί δηλαδή όπου το παράδοξο των αντιφάσεων επιβεβαιώνει τον αδιόρατο κανόνα μυστικών σχέσεων που συναιρούν αντιθέσεις, συντάσσοντας νέες δυνατότητες ιδεών και εικόνων. Το σκότος δεν μπορεί να είναι πάντα μαύρο. Το μελανό της ζωής αντιστρέφεται, αρκεί να μπορέσουμε ν’ αγναντέψουμε το τραγούδι ενός εξαίσιου κοσμικού ρυθμού. Χρειάζεται να φτάσει κανείς στην τρυφερή ωριμότητα του παιδιού για να αξιωθεί να το ακούσει.

-Μιλήστε μας για τον ποιητικό τίτλο της δεύτερης συλλογής σας για παιδιά «Με τις λέξεις αγκαλιά»

Όπως είπα και σε σχετική συνέντευξη που δημοσιεύεται στο βιβλίο, «ήθελα εξαρχής να δοξολογήσω τις λέξεις και παράλληλα να προσφέρω στα παιδιά μια αγκαλιά από λέξεις – μάλλον οι ίδιες οι λέξεις να αγκαλιάζουν τα παιδιά». Δεν εννοώ αλλιώς την ποιητική μου συλλογή παρά μονάχα ως εναγκαλισμό.

– Διαβάζοντας το ποίημα σας «Ασυνόδευτο» ο αναγνώστης νιώθει τον μεγάλο πόνο για την ιδιαίτερη πατρίδας σας. Είναι ένας πόνος που δεν ξεπερνιέται. Δεν αναφέρεστε άμεσα σε αυτό και αυτό το διαπιστώνουμε και σε άλλα ποιήματα της συλλογής. Είναι δύσκολο να γράψει ο ποιητής μετωπικά στον πόνο;

Μπαίνοντας σε καράβι για να πάνε

προς την αθέατη πλευρά της τραγωδίας

τους ζύγωσ’ ένας άγγελος ανέστιος,

χαμένος και αυτός απ’τα φτερά του.

«Μην κλαίτε, αδέρφια», είπε, και τους έδειξε

του Σπαρτιάτου βασιλέως τη μάνα.

Είχε κι αυτή κοντά της μαζεμένα

κάτι κλωσσόπουλα του γιου της κι ένα μάτσο

χαρτιά που ανεμίζαν δικαιοσύνη,

δεσμεύσεις, δοκιμές Πίστης κι Ελπίδας.

Από κοντά η Αγάπη τούς συντρόφευε,

ενώ τρογύρα η θάλασσα περιπολούσε.

Κι όταν με τα πολλά πλευρίσαν στη στεριά

δεν είχε πού τον αλμυρό σεισμό της κλίναι.

Χρέος του ποιητή (και γενικά του δημιουργού καλλιτέχνη) είναι αυτό που λέει ο ζωγράφος Ζωρζ Μπράκ: «Να διορθώνει τη συγκίνηση». Η συναισθηματική φουσκονεριά καταπνίγει το μέτρο και την εγκράτεια. Όταν κάνουμε τέχνη, το πρώτο ζητούμενο πρέπει είναι η τέχνη. Η καταγγελία του κακού είναι δραστικότερη όταν γίνεται ενδοφλεβίως. Με ενδιαφέρει κυρίως να μιλήσω έντεχνα για την ανθρώπινη περίπτωση, αντλώντας παραδείγματα από τις ποικίλες εκφάνσεις της ιστορικής ζωής. Μία από αυτές τις εκφάνσεις είναι και η κυπριακή τραγωδία εξαιτίας της τουρκικής εισβολής του 1974 και της συνεχιζόμενης κατοχής. Το ποίημα γράφτηκε με αφορμή τα προσφυγόπουλα της Κύπρου που φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα μετά τον ξεσπιτωμό ή την απώλεια των δικών τους. Θα μπορούσα να περιοριστώ σε αυτό, αλλά, όπως βλέπετε, μεταφέρω στο ποίημα και «του Σπαρτιάτου βασιλέως τη μάνα», εννοώ την Κρατησίκλεια, που δόθηκε ως όμηρος μαζί με τα εγγόνια της στον Πτολεμαίο της Αιγύπτου (3ος αι. π.Χ.). Είναι για κάθε ανθρώπινο πόνο που θρηνεί ο αλμυρός σεισμός της θάλασσας. Αυτό δυνητικά ανάγει και στους κακοπαθιασμένους μετανάστες που θαλασσοπνίγονται στις μέρες μας.

-Στη δεύτερη ποιητική σας συλλογή διατηρείτε όλα τα χαρακτηριστικά της πρώτης που απέσπασε βραβεία και αγαπήθηκε από τα παιδιά, αλλά αυτή τη φορά απευθύνεστε σε αναγνώστες λίγο μεγαλύτερης ηλικίας. Ήταν αυτός ο στόχος σας από την αρχή;

Ξεκινώ παραδόξως από το αποτέλεσμα και όχι από τον στόχο. Με το δεύτερο ποιητικό βιβλίο μου για παιδιά διαπίστωνα πως άρχισα να μεγαλώνω, περνούσα σε άλλη τάξη –από την Τρίτη Δημοτικού, να πούμε, στην Τετάρτη ή την Πέμπτη, αν μη και παραπέρα, αφού κάποια ποιήματα ανταποκρίνονται στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου. Παιδί θαύμα δηλαδή, που κατέληξε ότι το βιβλίο του είναι επιταυτού γραμμένο για μεγάλα παιδιά. Τα ψήγματα της παιδικοτητας (όχι του παιδισμού) είναι διάχυτα σε όλα τα ποιήματα, μόνο που μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες, ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών ή την χαρισματική ευαισθησία των δασκάλων. Αν είχα κάποιον ανομολόγητο στόχο, αυτός ήταν να διδάξω εν τη πράξει έναν τρόπο ανάγνωσης της εξωτερικής και εσωτερικής φύσης των πραγμάτων. Τούτο σημαίνει ότι συνεχώς μεταβολιζόμουν αντλώντας από τον εαυτό μου στοιχεία που αναδύονταν καθοδόν.

-Με τη χαρά της συνάντησης μας, θα ήθελα να σας μιλήσω για το αγαπημένο μου ποίημα σας:« ΤΟ ΑÏ-ΓΙΩΡΚΟΥΔΙ». Είναι τόσο σπουδαίο το νόημα και το φινάλε του εκπληκτικό!!

Άγιος των κλεπτών

Στο Άι-Γιωρκούδι πήγε ο κλέπτης μιαν ημέρα

και του παραπονέθηκε: «Λάδι σου φέρνω,

κεριά σου ανάφτω, τάματα κάνω,

κι εσύ τη μάντρα σφαλιχτή κρατάς».

Το Άι- Γιωρκούδι σάλεψε το βλέφαρο:

«Να κλέπτετε με την ευχή μου κάθε επιτρεπτό.

Στη νόμιμη κλεψιά μη βάζετε άλλη.

Μίλησα στο Θεό για τα προβλήματά σας».

«Αλλού αυτά», του είπε ο κλέπτης μιαν ημέρα﮲

«δεν παραιτούμεθα των δικαιωμάτων μας.

Είμεθα χίλιοι κλέπται δηλωμένοι».

«Μίλησα στο Θεό », ξανάπε ο Άγιος.

«Αν είσαι αδέκαστος, του λέω, βόηθα μας﮲

σπάσε τη μάντρα, δώσε πρόβατα στο πλήθος

των ευγενών κλεπτών, που αρκούνται εις τα ολίγα ».

Εκείνος είπε: «Να έχετε υπομονή,

κλέπται του απατηλού ετούτου κόσμου».

-Πόσο απατηλός είναι τελικά κύριε Χαραλαμπίδη ο κόσμος τούτος;

Ας μιλήσουν οι ειδικοί, και κυρίως οι κλέπται. Αυτοί καταληστεύουν την ίδια τη ζωή τους, την τιμή και την αξία του ανθρώπου. Τα συνδικάτα της παγκόσμιας απάτης, της ιδιοτέλειας, της αδικίας και της αρπαγής δεν θα χαθούν, αλίμονο, ποτέ. Αλλιώτικα ο κόσμος θα ήταν αληθινός.