Ο Αναγνώστης / Από το μεσαιωνικό παρελθόν στο κοντινό μέλλον / Ελένη Γεωργοστάθη / Φεβρουάριος 2023

Πόσο ενδιαφέρει τα παιδιά και τους εφήβους το μεσαιωνικό παρελθόν; Πόσο προσιτά και οικεία φαντάζουν τα γεγονότα ενός κόσμου με άλλα σύνορα, άλλα ήθη, άλλα συστήματα εξουσίας, υπερβολικά προσκολλημένου στα της θρησκείας, ενός κόσμου σκληρότητας, ανασφάλειας, ακατανόητης πολλές φορές βίας; Και τι ρόλο έχει παίξει στο περιορισμένο, κατά γενική ομολογία, ενδιαφέρον για τον Μεσαίωνα το ελληνοκεντρικό πνεύμα που χαρακτηρίζει το μάθημα της ιστορίας στα σχολεία μας αλλά και τα περισσότερα από τα βιβλία μυθοπλασίας για παιδιά και εφήβους που έχουν γραφτεί για τα βυζαντινά ως επί το πλείστον χρόνια; Άραγε μια λιγότερο εσωστρεφής θεώρηση της εποχής θα μπορούσε να ανοίξει έναν διάλογο ανάμεσα στο σήμερα και στο χτες, να δώσει πειστικές ερμηνείες για διαιωνιζόμενα μίση και αντιπαραθέσεις, να οδηγήσει σε συγκρίσεις και παραλληλισμούς;

[...]

 Το μυθιστόρημα της Δέσποινας Ηρακλέους Μελουζίνα πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί ελληνοκεντρικό. Η ίδια η ηρωίδα του, νεράιδα, γυναίκα-φίδι ή γοργόνα που εμφανίζεται σε διάφορες ευρωπαϊκές παραδόσεις και συνδέεται μεταξύ άλλων με τον οίκο των Λουζινιάν, έτσι κι αλλιώς γεννιέται μακριά από τον ελλαδικό χώρο, στη Σκοτία, και μετά την ξαναβρίσκουμε στη Γαλλία, περιοχή στην οποία θα γνωρίσει τον άντρα της και θα τον βοηθήσει μυστηριωδώς να εδραιώσει την εξουσία του. Από εκεί, από τη Γαλλία, στη συνέχεια οι πολυάριθμοι αρσενικοί απόγονοί της θα ξεκινήσουν για να σκορπίσουν και να βασιλέψουν σε πολλές περιοχές της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής – ανάμεσά τους και στην Κύπρο, εκεί όπου θα ολοκληρωθεί και το ταξίδι της μυθικής νεράιδας.

Από αυτή την άποψη, η απέραντη και αδιαμόρφωτη σε μεγάλο βαθμό εκείνη την εποχή Ευρώπη φαντάζει μικρή στα μάτια μας καθώς παρακολουθούμε σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της τις εκστρατείες, τις έριδες, τους πολέμους, τις περιπετειώδεις αναζητήσεις, τα φιλόδοξα εγχειρήματα και τα κατορθώματα των γιων της Μελουζίνας. Ένας κόσμος ρευστός, ένα μωσαϊκό φέουδων, κρατών και εθνοτήτων με μετακινούμενα σύνορα, διασταυρούμενες διαδρομές και παραδόσεις, ένα ασαφές τοπίο όπου συμπλέκεται η πραγματικότητα με τον θρύλο και το οποίο, παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να αποκαλύπτει έναν κόσμο εν εξελίξει, εκείνον από τον οποίο προήλθε το δικό μας σήμερα.

Όμως στοιχείο ενδιαφέροντος δε συνιστά μόνο η διόλου εθνοκεντρική οπτική που επιλέγει η συγγραφέας, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο συγκροτεί το αφηγηματικό της υλικό. Παρά το γεγονός ότι οι Λουζινιάν αποτελούν κομμάτι της ιστορίας της Κύπρου, το δικό της μυθοπλασιακό μονοπάτι κινείται συνειδητά ανάμεσα στην ιστορική πραγματικότητα και στον θρύλο. Αυτός ο τελευταίος είναι που παρέχει και τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της πλοκής: Από πού προέρχεται ο πλούτος της Μελουζίνας; Ποιο είναι το μεγάλο μυστικό που κρύβει από τον σύζυγό της; Πού βρίσκεται η οικογένειά της; Θεμελιώδη ερωτήματα τα οποία εντέχνως κρατάει αναπάντητα η συγγραφέας σε ένα μεγάλο κομμάτι του βιβλίου της, συντηρώντας με αυτόν τον τρόπο την αναγνωστική αγωνία και προσμονή.

Πατώντας με σιγουριά στα αβέβαια σύνορα ιστορίας και μύθου, η Ηρακλέους πετυχαίνει τελικά να δώσει στους αναγνώστες της ένα απολαυστικό μυθιστόρημα αφηγημένο με ζωντάνια και αρτιότητα, ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται σαν παραμύθι και που δε στοχεύει να διδάξει αλλά να τέρψει. Οι όμορφες έγχρωμες και ασπρόμαυρες εικόνες της Χρύσως Χαραλάμπους εισάγουν αβίαστα τον αναγνώστη στο κλίμα και στο πνεύμα της εποχής και μαζί με το άκρως κατατοπιστικό επίμετρο της Ά. Νικολάου-Κονναρή συμπληρώνουν ιδανικά μία καθ’ όλα προσεγμένη έκδοση.

(*) Η Ελένη Γεωργοστάθη είναι συγγραφέας και κριτικός παιδικής λογοτεχνάις

Πηγή:

https://www.oanagnostis.gr/apo-to-mesaioniko-parelthon-sto-kontino-mellon-tis-elenis-georgostathi/