Διάστιχο / Ngaio Marsh: «Βρες τον δολοφόνο» / Κωνσταντίνα Μόσχου / 17 Μαΐου 2023

Ένα κλασικό whodunit από τη μεγάλη κυρία της παγκόσμιας λογοτεχνικής σκηνής του είδους, Νεοζηλανδή συγγραφέα Νάιο Μαρς, κάνει την πρώτη του εμφάνιση στη χώρα μας με καθυστέρηση πολλών ετών. Πρώτη έκδοση, το 1934, με τίτλο πρωτοτύπου A man lay dead.

Το Βρες τον δολοφόνο είναι το πρώτο αυτοτελές μυθιστόρημα με ήρωα τον εκλεπτυσμένο και πολυμήχανο επιθεωρητή της Σκότλαντ Γιαρντ, Ρόντρικ Άλεν, σε μια σειρά 32 βιβλίων. Ο αριθμός αντιπροσωπεύει έναν από τους μεγαλύτερους στην παγκόσμια λογοτεχνία με τον ίδιο κεντρικό χαρακτήρα, χωρίς να καταφέρει να ξεπεράσει αριθμητικά τον Πουαρό της επίσης μεγάλης κυρίας του αστυνομικού, Άγκαθα Κρίστι. Ωστόσο, η Νάιο Μαρς μέσα από το έργο της κατακτά μια θέση στην πρώτη επιτυχημένη γυναικεία τετράδα της Χρυσής Εποχής του αστυνομικού, μαζί με την Κρίστι, τη Σέγιερς και την Όλιγχαμ.

Η Μαρς γνωρίζει τη δύναμη των χαρακτήρων μέσα από τη θεατρικότητα και γι’ αυτό χρησιμοποιεί σε όλα της τα βιβλία πρόζα και μυστήριο, σε μια ατμόσφαιρα φορτισμένη από τα πάθη των ηρώων της. Δεν χρειάζεται να τους αναλύσει, επιθυμεί τη φυσικότητα, και αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τα μάτια του επιθεωρητή Άλεν, ο οποίος έντεχνα κρύβει ή φανερώνει όσα έχει ανακαλύψει για τους ύποπτους. Αυτό το παιχνίδι με τον αναγνώστη είναι αποτέλεσμα της δυναμικής της συγγραφέα, την οποία απέκτησε μέσα από τις σπουδές της στις Καλές Τέχνες και μέσα από την επαγγελματική της ενασχόληση με την ηθοποιία.

Το πρώτο βιβλίο με τον Άλεν στηρίζεται στην κλασική προσέγγιση των καλών αστυνομικών ιστοριών: Κλειστός χώρος, αγγλική αριστοκρατία, μπάτλερ, τσάι και συμπάθεια, φόνος. Μιλώντας για μια εποχή κατά την οποία δεν υπήρχαν τα σημερινά βοηθήματα της αστυνομίας, πέρα από τα ίχνη που αφήνει ο δολοφόνος και το έξυπνο μυαλό του ερευνητή, η υπόθεση μας φέρνει ένα χαμόγελο νοσταλγικό, ένα ταξίδεμα στον χώρο και στον χρόνο.

Το σκηνικό στήνεται όμορφα από τη συγγραφέα στην έπαυλη του Σερ Χάμπερτ Χάντεσλι, όπου ο οικοδεσπότης υποδέχεται τους φίλους του σε ένα από τα φημισμένα του πάρτι. Το σημαντικότερο όμως είναι (και αυτό περιμένουν όλοι με αγωνία, αποδεχόμενοι την ιντριγκαδόρικη πρόσκληση): το διασκεδαστικό παιχνίδι στο οποίο θα συμμετάσχουν, γνωστό στους αριστοκρατικούς κύκλους, το «Βρες τον δολοφόνο».

Αυτό το παιχνίδι με τον αναγνώστη είναι αποτέλεσμα της δυναμικής της συγγραφέα, την οποία απέκτησε μέσα από τις σπουδές της στις Καλές Τέχνες και μέσα από την επαγγελματική της ενασχόληση με την ηθοποιία.

Οι προσκεκλημένοι, ετερόκλητοι χαρακτήρες: Ο δημοσιογράφος Νάιτζελ Μπαθγκέιτ –κεντρικό πρόσωπο της αφήγησης μαζί με τον επιθεωρητή, που εμφανίζεται αργότερα–, ο θείος του δημοσιογράφου και αδιόρθωτος γυναικάς Τσαρλς Ράνκιν, η Άντζελα Νορθ, ανιψιά του οικοδεσπότη, η Ρόζαμουντ Γκραντ, το ζεύγος Άρθουρ και Μάρτζορι Γουάιλντ, και ο Δρ Τοκάρεφ.

Συμβαίνει όμως το απροσδόκητο και το παιχνίδι καταλήγει σε έναν αληθινό φόνο, με όπλο του εγκλήματος ένα σπάνιο συλλεκτικό αντικείμενο, ένα ρωσικό μαχαίρι που κατείχε το ίδιο το θύμα. Όλοι είναι ύποπτοι και κανείς δεν επιτρέπεται να φύγει από την έπαυλη μέχρι να βρεθεί ο δολοφόνος. Έτσι, το κουβάρι της ιστορίας ξετυλίγεται από τον επιθεωρητή αργά και επώδυνα για ορισμένους, καθώς οι υποψίες, τα ίχνη, οι αμφιβολίες και οι λεκτικές αντιπαραθέσεις βαραίνουν τους κατά συνθήκην ενοίκους της βίλας.

Από τις καλύτερες στιγμές του βιβλίου, η τοποθέτηση της δράσης στον χώρο της έπαυλης και του κήπου, με τους ύποπτους να συγχρωτίζονται ανά δύο, να υποθέτουν, να φοβούνται, να θυμώνουν. Ωστόσο, η συγγραφέας καταφέρνει να πείσει και εκτός αυτού του χώρου, με περισσότερη δράση, εμπλουτίζοντας την ιστορία της με εξωγενείς παράγοντες, οργανώσεις και κρυφή αλληλογραφία, πρόσωπα που εμπλέκονται έμμεσα και κατευθύνουν την πλοκή.

Ο επιθεωρητής Άλεν χρησιμοποιεί το οπλοστάσιό του, που είναι η ανθρώπινη προσέγγιση, το ξεμονάχιασμα ενός μόνο κάθε φορά για ανάκριση κι έπειτα κατ’ αντιπαράσταση, η θεατρική αναπαράσταση του φόνου και η καταγραφή κάθε στοιχείου: τα ρούχα στις ντουλάπες, το χνούδι από μια παντόφλα, ένα κουμπί στο τζάκι, η εξωτερική παγωνιά, ένας ήχος, μια μυρωδιά, όλα προσεκτικά συγκεντρωμένα ώστε να οδηγήσουν στην αποκάλυψη του ενόχου. Εντυπωσιακό το γεγονός πως, παρότι διαθέτει βοηθούς, τελικά ο πολυτιμότερος όλων είναι ο δημοσιογράφος Νάιτζελ Μπαθγκέιτ, από τους πιο συμπαθείς χαρακτήρες του βιβλίου, όπως και η ανιψιά του οικοδεσπότη, Άντζελα Νορθ, που αγαπά την ταχύτητα και τα γρήγορα αυτοκίνητα, γυναίκα αρκετά μαχητική για την εποχή της. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα μπουν και αυτοί στο στόχαστρο του επιθεωρητή.

Στα θετικά του βιβλίου, η πολύ καλή μετάφραση από τον Στράτο Μυρογιάννη, όπως και η κατατοπιστική εισαγωγή από τον ίδιο. Το βιβλίο αποτελεί το πρώτο της σειράς «Ιστορίες μυστηρίου» από τις Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο (με υπεύθυνο σειράς τον Στράτο Μυρογιάννη), που μας δίνει τη δυνατότητα να διαβάσουμε άγνωστα στη χώρα μας έργα μεγάλων συγγραφέων της Χρυσής Εποχής της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Επιγραμματικά, κρατώ τη φράση της Νάιο Μαρς από την εισαγωγή του βιβλίου, όπου η συγγραφέας χαρακτηρίζει το ύφος της: «Στο ίδιο στιλ με τις κλασικές ιστορίες μυστηρίου, όπου το έγκλημα λύνεται όμορφα και ήσυχα». Όμορφα και ήσυχα… Μιλώντας για μια εποχή τόσο διαφορετική από τη δική μας.

Πηγή:

https://diastixo.gr/kritikes/xenipezografia/20347-vres-dolofono